ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ ၂၀၂၄ ခုနှစ် "ဇူလိုင်တော်လှန်ရေး"သည် ဝန်ကြီးချုပ် ရှိတ်ဟာစီနာ ဦးဆောင်သော ၁၅ နှစ်ကြာ အဝါမီလိဂ်အစိုးရကို အာဏာမှဖြုတ်ချခဲ့သည့် သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ် တစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။

၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ရခိုင်တွင် ဟိန္ဒူ ၁၂,၀၀၀ ကျော် ရှိပြီး ယင်းအထဲ၌ စစ်တွေမြို့တွင် ဟိန္ဒူ သုံးထောင်ခန့် ရှိသည်။ အဆိုပါ ဟိန္ဒူဘာသာဝင်ထဲမှ အများစုမှာ ကုန်စုံဆိုင်၊ ဆံသဆိုင်၊ ထီးပြင်၊ အဝတ်လျှော်၊ အိမ်အကူ၊ ပလုံကောက်၊ ကူလီထမ်း စသည့်အလုပ်တို့ကို အဓိက လုပ်ကိုင်၍ ဝမ်းရေးကို ဖြေရှင်းကြသည်။

ရခိုင်ပြည်ရဲ့မြို့တော် စစ်တွေကို အာရက္ခတပ်တော်က မသိမ်းပိုက်သေးသ၍ ကုလားတန်မြစ်ရဲ့ စီမံကိန်းဟာ မရေရာသေးပါဘူး။ အာရက္ခတပ်ဟာ ရခိုင်ပြည်အလုံးစုံကို သိမ်းပိုက်လိုက်ရင်ရော အိန္ဒိယအစိုးရဟာ အာရက္ခပြည်သူ့အစိုးရကို အသိအမှတ်ပြု ဆက်ဆံလာနိုင်လား။

လက်ရှိ ထုတ်လုပ်ရောင်းချနေကြသော အရောင်အသွေးစုံလင်လှသည့် ယမကာအမျိုးမျိုးကြားမှာ သောက်သုံးသူများ ဘေးဥပါဒ်မဖြစ်စေရန်အတွက် စံချိန်မီထုတ်လုပ်ရေးမှာ အရေးကြီးကြောင်း အကြံပြု ရေးသားလိုက်ရပါသည်။

ဒီနေ့မှာတော့ AA ဟာ ရခိုင်တစ်ပြည်လုံးနီးပါးက စစ်ကောင်စီတပ်တွေကို မောင်းနှင်တိုက်ထုတ်ပြီးတော့ မြို့နယ် ၁၅ ခုအထိ အလုံးစုံသိမ်းပိုက် ထိန်းချုပ်ထားပါပြီ။ စစ်တွေ၊ ကျောက်ဖြူ၊ မာန်အောင်မြို့သာ ကွက်ကွက်ကလေး ကျန်တော့တာမို့ ရခိုင်ပြည်မှာ စစ်ကောင်စီဟာ စစ်တွေအစိုးရအဆင့်သာသာ ရှိတော့ပြီလို့ ပြောဆိုနေပါတယ်။

လတ်တလောတွင် အာရက္ခတပ်တော်သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်စေလိုပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အာဏာပိုင်များအကြား ရခိုင်နှင့်ပတ်သက်ပြီး တိကျသည့်မူဝါဒ မမြင်ရသေးပေ။ ထို့အတူ အာဏာပိုင်အချင်းချင်းကြား ဝိဝါဒကွဲလွဲနေမှုများကလည်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရှိနေသည်။

“ဆေးရုံမှာ လက်ဖြတ်ပြီး သတိရလာတဲ့အချိန် “အမေ” ဆိုပြီး လှမ်းခေါ်တယ်။ တပြိုင်နက်တည်းမှာပဲ သူ့ပါးစပ်က “ဪ” ဆိုတဲ့ စကားလုံးထပ်ထွက်လာတယ်။ သူ့အမေ မရှိတော့ဘူး၊ ဆုံးသွားပြီဆိုတာကို သူသတိရသွားတာ” ဟု အဖိုးဖြစ်သူ ဦးလှကြီးက ပြောပြပါတယ်။

“ဘုရားမှာလည်း နေ့တိုင်း ဆုတောင်းဖြစ်တယ်။ ကိုယ့်ရပ်ကိုယ့်ရွာကို ပြန်ပြီးတော့ အရင်လိုပဲ မိသားစုပြည့်ပြည့်စုံစုံနဲ့ နေနိုင်ဖို့အတွက်တော့ မျှော်လင့်ချက်ရှိပါတယ်” ဟု ဒေါ်ခိုင်ဌေးဦးက ပြောသည်။ 

AA သည် အဓိက အရေးကြီးအခန်းကဏ္ဍဖြစ်သော အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့်လည်း ကောင်းမွန်သည့် ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်နေသည်ကို မြင်ရသည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံဆိုသည်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနှင့် အိန္ဒိယဖြစ်ပြီး နိုင်ငံနှစ်ခုလုံးတွင် မတူညီသည့် အကျိုးကြောင်းဆက်နွယ်မှုများ ရှိနေကြသည်။

ရခိုင်တစ်ပြည်လုံးကို ထိန်းချုပ်ပြီးရင် ULA အနေနဲ့ ကျောက်ဖြူစီမံကိန်းကို ဆက်လက်အကောင်ထည်ဖော်ဖို့ ငွေကြေးပမာဏရှိလားဆိုတာက မေးခွန်းထုတ်စရာဖြစ်ပါတယ်။ 

“ကျနော့် သားမှာဆိုရင် ခေါင်းရှာမတွေ့တော့ဘူး။ မိန်းမဆိုရင်လည်း ခန္ဓာတွေ ရှာမတွေ့တော့ဘူး။ လက် ၂ ချောင်း၊ ခြေ ၂ ချောင်းပဲ ရတယ်။ သူတို့ အင်္ကျီစကိုပဲ ရှာရတော့တယ်” ဟု ဒေါ်မဂျော်၏ ခင်ပွန်းဖြစ်သူ ဦးရောဟီမော်ဒိန်က ပြောသည်။

“ကျမတို့ကို မကျေနပ်ရင်နေပါ။ ကျမတို့ရဲ့ အနာဂတ်ကလေးငယ်တွေကို ကြည့်ပေးပါလို့ ပြောချင်ပါတယ်။ အဓိက ကလေးတွေအတွက် အမြန်ဆုံး ဒီကနေလွတ်မြောက်ချင်ပါပြီ” ဟု ဒေါ်မာလင်းစိုးက လက်အုပ်ချီကာ မျက်ရည်စက်လက်ဖြင့် DMG က တစ်ဆင့် တောင်းပန်နေရှာတော့သည်။

အပြန်လမ်းတွင် မီးတိုက်ကျေးရွာအနီး ကားလမ်းမထဲ အာရက္ခတပ်ဖွဲ့ဝင်များ စစ်ကြောင်းထိုးပြီး နယ်မြေရှင်း လင်းရေးလုပ်နေသည်ကို DMG မြင်တွေ့ခဲ့ရသေးသည်။

ယင်းမှ တစ်ဆင့် တဖြည်းဖြည်းလိုက်ပါလာရင်း လိပ်ရလမ်းဆုံနား တောင်ကွေ့အရောက်တွင် ကားဆရာက “ ဒီကားဟာ ARSA အဖွဲ့တိုက်မယ်ဆိုရင် RPG တစ်လုံးနဲ့ ကျနော်တို့ အားလုံး ပွဲချင်းပြီးတယ် ” ဟု ခပ်တည်တည် ပြောပြနေရှာသည်။

“အာရက္ခတပ်တော်မှာရှိတဲ့ ရဲဘော်တွေဟာ တစ်မြို့ပြီးတစ်မြို့ တစ်နေရာပြီး တစ်နေရာ စခန်းတစ်ခုပြီး တစ်ခုသိမ်းလာတဲ့ အခါကျတော့ အောင်စိတ်က ရှိနေပြီးသား။ နောက်တစ်ခါ အဲဒီ အောင်စိတ်ရှိနေတဲ့ အဖွဲ့ အစည်းနောက်မှာ အာရက္ခပြည်သူ တစ်ရပ်လုံးကလည်း မားမားမတ်မတ်ရပ်တည်ပြီးသား ရှိနေပြီးဖြစ်တယ်။ အဲဒါကြောင့် စစ်တွေမြို့လို့ မြေပြင်မှာတိုက်တဲ့ တိုက်ပွဲဆိုရင်လည်း တကယ်တန်း ယှဉ်ပြိုင်တိုက်ခိုက်ကြတဲ့အခါ အာရက္ခတပ်တော်ကပဲ နိုင်လာမယ်လို့ ကျနော်က ယုံကြည်ချက်ရှိတယ်”

ယခင်ကာလများက စစ်ဘေးစစ်ဒဏ် တစ်ခုမှမရှိခဲ့သည့် ရမ်းဗြဲမြို့နယ်ထဲက ကျောက်နီမော်ရွာသားများမှာ လက်ရှိတွင် ဆောက်တည်ရာမဲ့ ကြောက်ရွံ့စိတ်များနှင့်အတူ ဆုံးရှုံးသွားသည့် ဘဝ၊ အိုးအိမ်စည်းစိမ်များ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအတွက် စိန်ခေါ်မှုများပြည့်နှက်လျက်ပင်………

" ဒီမှာ စစ်ကောင်စီရဲ့ အမျိုးမျိုး ဖိနှိပ်တာခံရတာတော့ ဟုတ်တာပေါ့။ ကိုယ့်အိမ်ကိုလည်း တော်တော်လေး ပြန်ချင်တယ်။ ဒါပေမယ့် လေကြောင်းအန္တရာယ်ရှိနေတော့ ဒီမှာပဲ ဆက်နေရမယ့် အနေအထားပါ"

ကုန်ဈေးနှုန်းအဆမတန်မြင့်တက်မှုကြားမှာ အလူးအလဲဖြတ်သန်းနေကြရသော စစ်ဘေးရှောင်များအဖို့  တစ်နေ့တာ ဝမ်းရေးပြေလေရေးမှာ ကြီးမားသော စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုဖြစ်နေသည်။ မလောက်ငှသည့် အခြေခံလစာနှုန်းထားမှာ စားဝတ်နေရေးမဖူလုံတော့သဖြင့် ဝိုင်းကူလုပ်ကိုင်စားသောက်နေကြရသည်။

 “မွေးစခါတော့ အသက်ရှိသေးတယ်။ တစ်နာရီနေမှ သေပြီးလို့အသံကိုပဲ ကြားလိုက်တယ်။ ကလေးငိုသံကိုလည်း မကြားလိုက်ရဘူး‌”

လက်ရှိအချိန်မှာ ရခိုင်ပြည်သူတွေအကြားမှာသာမက မြန်မာနိုင်ငံတည်းဟူသော ရပ်ဝှမ်းမှာပင် ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း အကြောင်းကိုကြားရင် ကြိုက်နှိုက်သက်သူရှိသလို မကြိုက်မနှစ်သက်သူတွေလည်း ရှိကြမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်လိုပဲရှိပါစေ ရခိုင်ကစပြောတဲ့ ကွန်ဖက်ဒရေးချန်းကို ရခိုင်ပြည်သူတွေက ကြိုက်နှစ်သက်ကြမည်မှာ ရာနှုန်းပြည့်နီးပါးလို့ ခန့်မှန်းရမှာဖြစ်ပါတယ်။