အချင်းအဝိုင်း ၁၄ လက်မနဲ့ အရှည် ၂၈ လက်မရှိတဲ့စည်ကို စည်တော်အကြီးဆုံးလို့သတ်မှတ်ပြီး အချင်းအဝိုင်း ၁၁ လက်မနဲ့ အရှည် ၂၆ လက်မအရွယ်ရှိတဲ့စည်ကို စည်တော်အငယ်ဆုံးလို့သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ အကြီးဆုံးစည်တစ်လုံးကို ဈေးနှုန်း(၂)သိန်းရှိပြီး အငယ်ဆုံးစည်တစ်လုံးကို ဈေးနှုန်း(၁)သိန်းခွဲရှိပါတယ်။

ဖွံ့ဖြိုးနယ်ပယ် ၅ ခုမှာ (၁) ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖွံ့ဖြိုးမှု(Physical Development) ၊ (၂) ဉာဏဖွံ့ဖြိုးမှု (Cognitve Development)၊ (၃) စာရိတ္တဖွံ့ဖြိုးမှု (Ethic Development) ၊ (၄) လူမှုဖွံ့ဖြိုးမှု (Social Development)နှင့် (၅) စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာဖွံ့ဖြိုးမှု (Emotional Development)တို့ ဖြစ်သည်။ မူလတန်းပညာရေးအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ပေးခြင်းလည်း ဖြစ်ပေသည်။ မူကြိုကျောင်းများကို ပညာရေး ဝန်ကြီးဌာနအောက်တွင်မထားရှိဘဲ လူမူကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည်နေရာချထားရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်တွင်သာ ထားရှိသည်။

ကျန်းမာရေးမကောင်းသောလူနာများအား ဆေးရုံတက်နိုင်ရန်အတွက် ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ စခန်းရှိ ပျက်စီးယိုယွင်းနေသော အိမ်သာများအား ပြုပြင်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ကိုဗစ်ပြင်းထန်သည့်ကာလက စားဝတ်နေရေးအဆင်မပြေသည့် မိသားစုအချို့နှင့် သက်ကြီးရွယ်အိုအချို့အား ထောက်ပံ့ငွေများ ပေးအပ်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ အရေးပေါ်သွေးလိုအပ်နေသော လူနာများအတွက်လည်း သွေးလှူဒါန်းမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။

ကျောက်ဖြူအထူးစီးပွားရေးဇုန် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းကို ဆောက်လုပ်ဖို့ ၂၀၁၅ က အတည်ပြုရေးဆွဲတဲ့ (EIA-Environmental Impact Assessment) သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုစစ်တမ်း ပြုလုပ်ရဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ EIA ပြုလုပ်ဖို့ ကနေဒါနိုင်ငံအခြေစိုက် ကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်တဲ့ (HATCH)ကုမ္ပဏီကို NLD အစိုးရ လက်ထက်က အကြံပေးငှားရမ်းခဲ့ပေမယ့် ကိုဗစ်ရောဂါကာလအတွင်းဖြစ်ခဲ့တာကြောင့် စီမံကိန်းရှိရာ ကျောက်ဖြူမြို့နယ်ကို တစ်ခေါက်သာရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒေသတွင်းလုပ်ရမယ့် လုပ်ငန်းစဉ်တွေကိုတော့ လုပ်ဖြစ်ခဲ့တာ မတွေ့ရပါဘူး။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထူးစီးပွားရေးဇုံဥပဒေအရ “နိုင်ငံတော်အစိုးရသည် တိုင်းပြည်၏ မည်သည့်အစိတ်အပိုင်းကိုမဆို အထူးစီးပွားရေးဇုံအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်” ဟူ၍ ဖော်ပြပါရှိရာ ရခိုင်ပြည်သားများက သဘောမတူသော်လည်း နိုင်ငံတော်အစိုးရနှင့် အကောင်အထည်ဖော်မည့် ကုမ္ပဏီတို့ နှစ်ဉီးနှစ်ဖက်သဘောမျှကြလျင် စာချုပ်ချုပ်ဆိုအကောင်အထည်ဖော်နိုင်သည့် အနေအထားတွင်ရှိနေသည်။

မင်းထီးစာပေဆိုလျှင် ရခိုင်စာပေ၊ ရခိုင်သမိုင်းဆိုင်ရာ ရှားပါးစာအုပ်များနှင့် တခြားစာအုပ်ကောင်းများစွာ ရှိပေသည်။  စာကြည့်တိုက်ယဉ်ကျေးမှုထက် စာအုပ်အငှါးဆိုင် ယဉ်ကျေးမှုက ပို၍ ရှေ့တန်းရောက်ခဲ့သည်။ ယခုအချိန်တွင်ကား ထို စာအုပ်အငှါးဆိုင် တို့သည် တခြားအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းအရောင်းဆိုင်တို့အဖြစ် အသွင်ကူးပြောင်းသွားကြပေပြီ။ 

ဆရာလေးရဲ့ ငယ်အမည်မှာ မခိုင်စံနုဖြစ်ပြီး မွေးချင်း ၇ ဦးထဲမှာ အကြီးဆုံးသမီးပါ။ လောကီပညာ (အတန်းကျောင်း)ကို ပထမတန်းအထိသာသင်ကြားခဲ့ရပြီး ကျောင်းနေရမယ့်အချိန်မှာ ကျောင်းမနေခဲ့ရဘဲ သမီးကြီးပီပီ အိမ်မှုကိစ္စတွေကို မိဘနဲ့အတူ ဝိုင်းဝန်းဖြေရှင်းခဲ့ပါတယ်။

လူမှုကွန်ရက်ပေါ်တွင်တွေ့ရသော ဓါတ်ပုံများသည် ကားကြီးကားငယ်တို့ ဥဒဟိုသွားလာခဲ့ကြသောကြောင့် ပျက်စီးနေသောလမ်းအား ရွာသူရွာသားများမှ စုပေါင်းညီညာစွာဖြင့် လမ်းဆည်ခြင်းကုသိုလ်ကိုယူနေကြခြင်းဖြစ်သည်။

“ဝယ်တဲ့လူတွေက လမ်းမထက်မှာလိုချင်တဲ့အခါကျတော့ ကာလပေါက်ဈေးထက် အပိုပေးပြီးဝယ်ကြတယ်။ နောက်ပိုင်းကျ ဘေးအိမ်ကလူတွေက ငါတို့အိမ်က နည်းနည်းပိုကောင်းတော့ ခြောက်ထောင်ရမှဖြစ်မယ်။ ခြောက်ထောင်နဲ့ဝယ်တဲ့လူက ရောင်းတဲ့အခါ ခုနှစ်ထောင်ရမှဖြစ်မယ်။ အဲဒီလိုနဲ့ဖြစ်သွားတာပါ” ဟု ဒေါ်ခိုင်သီတာစောက ဆိုသည်။

ထိုလူသားရန်ပွဲများကို ပြည်တွင်းစစ်ပွဲများဟုခေါ်ကြောင်း နောင်တွင်သိရှိခဲ့ပါသည်။ ထိုရန်ပွဲများကြောင့် ကျွန်တော်တို့၏ ဘုရားတောင်သို့ ဘုရားဖူးများ အလာစဲခဲ့သည်။ နောက်ကြာလာသောအခါ လုံးဝမရောက်ရှိ ကြတော့ချေ။ ထိုအခါ ကျွန်တော်တို့အတွက် ဟာရစုံကိုရောင်းချပေးကြပါသော လူများ၊ ဆိုင်များလည်း ပျောက်ကွယ် သွားကြသည်။ နောက်ဆုံးတွင် ဘုရားတောင်တစ်ခုလုံး တိတ်ဆိတ်သွားလေတော့သည်။

ဒီရေတောများသည် ကုန်းမြေနှင့် ရေပြင်တို့ ထိစပ်သည့်နေရာတွင် တည်ရှိသည့်အတွက် ကုန်းမြေကို ရေတိုက်စားသည့်ဒဏ်မှ ကာကွယ်ပေးသည်။ မုန်တိုင်းများတိုက်ခတ်လာပါကလည်း လေပြင်းများဒဏ်ကို ကြံ့ကြံ့ခံ ရင်ဆိုင်ပေးကြရှာသည်။ ထို့အပြင် ဒီရေတောများသည် ငါးပုဇွန်များ၏ သားပေါက်ရာနေရာတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပေသည်။ လူသားများအတွက် လိုအပ်လှသည့် ပရိုတင်းဓာတ်များစွာရနိုင်သည့် ငါးပုဇွန်များသည်လည်း ဒီရေတောထဲတွင် ဥချသားပေါက်ကြပေသည်။

နယ်မြို့ဇာတိသားများဖြစ်လို့ အထင်သေးခြင်းလည်းမဟုတ်။ နယ်မြို့ဇာတိသားအချို့တောင် သန့်ပြန့်နေခြင်းကို မိမိတို့ မြို့ပေါ်လူတန်းစားမမီနိုင်ခြင်းကို တက္ကသိုလ်အတူတက်ခဲ့စဉ်က နယ်ဖက်ကသူငယ်ချင်းတွေပေါခဲ့သည့် ကျွန်တော် ကောင်းကောင်းသိသည်။ မည်သူ့ကိုမဆို အထင်သေးခြင်းမလုပ်မိဖို့ အဖေမှာထားသည့် ဆုံးမစကားကိုတော့ အမြဲတိုင် လက်ကိုင်နှလုံးသွင်းယင်း ဘဝခရီးအစိတ်ကျော်လွန်လာခဲ့ပြီ။

စင်စစ်တွင် ရှေးဟောင်း အမွေအ နှစ်တစ်ခုကို ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းတော့မည်ဆိုပါက (၁)စစ်မှန်သောမူလပုံသဏ္ဍာန်(Authenticity and Design )ကို မထိခိုက်စေရန်လည်းကောင်း၊ ရှေးယခင်ကအသုံးပြုခဲ့သောပစ္စည်းများ(Materials)ကို တတ်နိုင်သမျှအသုံး ပြုခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ရှေးကအသုံးပြုခဲ့သည့်ဖန်တီးတည်ဆောက်မှုအတတ်ပညာ(Quality Control) ကိုအနီးစပ်ဆုံးတူနိုင်ရန်လည်းကောင်း၊ ကျွမ်းကျင်လုပ်သားများကိုသာအသုံးပြုခြင်း ( Workmanship ) သည်လည်း ကောင်း များစွာအရေးကြီးပါသည်။

တိုက်ပွဲကာလအတွင်းမှာ ရခိုင်ပြည်အတွင်းက ဒေသခံပြည်သူနှစ်သိန်းကျော်ဟာ စစ်ဘေးရှောင်တွေအဖြစ် ရောက်သွားခဲ့ရ ပြီးတော့ ကလေးငယ်တွေအပါအဝင် အပြစ်မဲ့တဲ့အရပ်သားတွေ ထိခိုက်သေဆုံးမှုဟာလည်း အများအပြားရှိခဲ့ပါတယ်။ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့နေရာတွေအနီးက ကျေးရွာတွေဆိုရင် ရွာလုံးကျွတ်မီးရှို့ခံရပြီးတော့ လူသူကင်းမဲ့တဲ့ ရွာပျက်တွေအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားခဲ့ရပါတယ်။

တိမ်သားတွေကို လွတ်လပ်စွာ ထင်သလိုမြင်ပိုင်ခွင့်ပေးထားသည်။ တဖြည်းဖြည်းနှင့်အရောင်ပြောင်း အသွင်ပြောင်းတိမ်စိုင်များသည် ညနေစောင်းချိန်အရောင်မျိုးစုံနှင့် သဘာဝကျလွန်းသည်။ ဤလောကကြီးတစ်ခွင်ဝယ် တစ်ခုတည်းသော ပြောင်းလဲခြင်းမရှိသည့် ပြောင်းလဲခြင်းသဘောတရားများအောက်တွင် တိမ်စိုင်တိမ်သားများ၏ ရွှေ့လျားပြောင်းလဲပုံများကား သင်္ခါရတရားနိမိတ်ကိုဆောင်နေခြင်းတစ်ခုလားလို့ နှလုံးသွင်းမိသည်။

“ကျွန်မတို့ကို အပြင်ထွက်ခိုင်းပြီး လမ်းဆုံမှာထိုင်ခိုင်းတယ်။ ကျွန်မက ဘာလုပ်ရမှန်းမသိတော့ အကူအညီ တောင်းမယ်ဆိုပြီး အိမ်ထဲလှည့်ဝင်တာမှာ သားလေးကို သူတို့(စစ်သား)တွေက ခေါ်ယူသွားတယ်”

၂၀၁၂ ခုနှစ် ပဋိပက္ခမှာ ရခိုင်တွေအတွက် ဒုတိယအပြောင်းအလဲတစ်ခုကို စတင်ခဲ့တယ်။ ဒီပဋိပက္ခမှာ ရခိုင်လူမျိုးဟာ အမြင်ပြောင်းလဲခဲ့တယ်။ နဂိုက ရမ်းဗြဲသား၊ ရခိုင်သား၊ ချောင်းသား၊ အနောက်သား၊ မြို့သား၊ ကျွန်းသား စတဲ့ ခွဲခြားတဲ့ စရိုက်ဟာ လုံးဝနီးပါးပျောက်ဆုံးသွားခဲ့တယ်။ အားလုံးဟာရခိုင်ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်မှာ ရပ်တည်လာပြီးတော့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေ(CSOs) စနစ်တွေ တွင်ကျယ်လာခဲ့တယ်။ ရခိုင်က ရခိုင်ကိုမကူညီရင် ဘယ်သူကကူညီမလဲဆိုတဲ့ စိတ်ရင်းနဲ့ လူမှုရေးစိတ်ဓာတ်နဲ့စိတ်ရင်းတွေ ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ကာလဖြစ်တယ်။ ဝိုင်းကူ၊ တွဲထူစနစ်ကို ဒီကာလမှာ စတင်ခဲ့တယ်။

သမုဒ္ဓဂီရိဟာ မကျဉ်းမကျယ်လွန်းတဲ့ မြို့ငယ်လေးတစ်မြို့ဖြစ်ပါတယ်။ စက်ဘီးလေးနဲ့ မြို့တစ်ပတ် စီးရင်တောင် တစ်နာရီဝန်းကျင်လောက်ဘဲ အချိန်ပေးရတဲ့မြို့ငယ်လေးတစ်မြို့ပါ။ “ဝေ”တို့လူငယ်ဘဝ ဖြတ်သန်းစဉ်ခေတ်က လိုင်ဘရီဆိုတာ အလွန့်အလွန်မှ ရှားပါးလွန်းလှပါတယ်။

အမျိုးသမီးလစဉ်သုံးပစ္စည်းတွေဟာ အရင်ကထက် ဈေးမြင့်တက်လာတာကြောင့် ဝယ်သုံးရတဲ့အခါမှာလည်း စစ်ဘေးရှောင်စခန်းကအမျိုးသမီးတွေအတွက် အခက်အခဲရှိနေကြပါတယ်။