“ ရခိုင်ပြည်နယ်တစ်ခုလုံးကို ပြန်လည်သုံးသပ်လို့ရှိရင်၊ လူသတ်မှုတွေဖြစ်လာတယ်၊ ဘင်္ဂါလီကိစ္စတွေ ဖြစ်လာတယ်။ စစ်တွေမြို့ပေါ်မှာ ဗုံးပေါက်ကွဲမှုအထိ ဖြစ်လာတယ်ဆိုတာ တစ်နည်းနည်းနဲ့ ရခိုင်ပြည်ကို ဆူပူအောင်လုပ်နေတယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ သုံးသပ်တယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ဆူပူအောင်လုပ်နေတယ်။ ပဋိပက္ခတွေဖြစ်အောင် လုပ်နေတယ်။ အဲဒါဟာ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိကြံစည်နေသလားလို့ ကျွန်တော်တို့စိတ်မှာ တွေးမိတာရှိပါတယ် ”

ကမန်လူမျိုးတွေဟာလည်း တိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်စုဝင်တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဘယ်လိုနေရာမှာမဆို လွတ်လပ်စွာ အခြေစိုက်နေနိုင်ပါ တယ်။ အစ္စလာမ်ဘာသာကို ကိုးကွယ်တဲ့အချက်ကိုကြည့်ပြီးတော့ သူတို့လည်း ဘင်္ဂါလီတွေပဲလို့ မှတ်ယူနေရင် တိုင်းရင်းသားအချင်းချင်း ခွဲခြားရာရောက်ပါလိမ့်မယ်။ ကမန်လူမျိုးတွေဟာ တိုင်းရင်းသား (၁၃၅) မျိုးမှာ တစ်မျိုးအပါအဝင်ဖြစ်တဲ့အတွက် သူတို့ဟာ ဘယ်နေ ရာ၊ ဘယ်အရပ်မဆို လွတ်လပ်စွာသွား လာခွင့်ရှိသလို ဘယ်နေရာမှာမဆို အခြေစိုက်နေထိုင်ခွင့်လည်း ရှိပါတယ်။

သို့အတွက် လက်ရှိအချိန်သည် “ ရခိုင်ပြည်အေးချမ်းဖို့ ပစ္ဆိမဒေသမှာ နေထိုင်စို့ ” ဆောင်ပုဒ်ကို အလျင်အမြန် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရမည့် အချိန်ကောင်းပင်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆပါသည်။ နောင်လာနောင်သား ရခိုင်လူမျိုးများအတွက် အေးချမ်းသာယာဝဖြိုးသည့် နယ်မြေအဖြစ် တင်ကျန်ရစ်ရန်နှင့် တည်ဆောက်နိုင်ရေးမှာ လက်ရှိရခိုင်လူမျိုးများ၏ အမျိုးသားရေးတာဝန်ဟု မှတ်ယူပါသည်။

အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရမှုများနှင့် ပဋိပက္ခများ မကြာခဏဖြစ်ပွားနေသည့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနောက်ဘက် နယ်စပ်ဒေသ မောင်တောမြို့သည် ကမ္ဘာကျော်မြို့တစ်မြို့ဖြစ်နေသလို စိတ်ကြွရူးသွပ်ဆေးပြား ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားမှုနှင့် နာမည်ကြီးနေသော မြို့တစ် မြို့လည်းဖြစ်နေသည်။ အကြောင်းမှာ သန်းချီသော ဒဗလျူဝိုင် (WY) စိတ်ကြွရူးသွပ်ဆေးပြားများကို မကြာခဏ ဖမ်းဆီးရမိနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပြီး ဆေးပြားများနှင့်အတူ ဖမ်းဆီးရမိသည့် တရားခံများမှာလည်း အသွင်မျိုးစုံကလူများ ပါဝင်နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။

“ဇာတိပုညဂုဏ်မာန” တို့နှင့် ပြည့်စုံလှသည်ဟု ဘင်္ဂလားပင် လယ်ကမ်းခြေတွင် နာမည်ထင်ရှားလှသည့် ရခိုင်လူမျိုးတို့၏ သမိုင်းသည် ဂုဏ်ယူဝင့်ကြွားဖွယ်ရာများနှင့် ပြည် စုံကုံလုံလှပေသည်သာမက အာရှနှင့်အရှေ့တောင်အာရှတို့၏ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေးကဏ္ဍများ၌ တက်တက်ကြွကြွ ပါဝင်ပတ်သက်နေခဲ့ပေသေးသည်။

လှေလုပ်သားများမှာ စစ်တွေမြို့ရဲ့ မြို့မဈေးကြီးအနီး ကုလားတန်မြစ်ကမ်းဘေးတွင် လှေရပ်နားရန် ဆူးကျောက်ကို ချသူချ၊ ကုန်ပစ္စည်းများကို အတင်အချလုပ်သူကလုပ်နှင့် သူတို့၏တစ်နေ့တာအလုပ်ကို နေပူကြဲကြဲမှာ အားစိုက်လုပ်ဆောင်နေကြသည်။

၂၀၁၂ ခုနှစ်က စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အဖြစ်အပျက်များကြောင့် နေအိမ်၊ အဆောက်အဦး အမြောက်အများ ပျက်စီးပြီး ရခိုင်လူမျိုးများ၊ ဟိန္ဒူဘာသာဝင်များအပါအဝင် ဘင်္ဂလီလူမျိုးများစွာလည်း ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် ခိုလှုံခဲ့ရသည်။ ယင်းစခန်းများတွင် ခိုလှုံနေထိုင်နေသည့် ဒုက္ခသည်များသည် စိတ်မွန်းကျပ်မှုများ၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း အခွင့်အလမ်း လုံလောက်စွာ မရရှိမှုများနှင့်ဖြတ်သန်းနေကြသည်။

ခြေတွေလက်တွေခုတ်ဖြတ်ခံထားတဲ့ အလောင်းတွေပေါ်က အစိမ်းရောင်၊ အနီရောင်လက်ကောက်လေးတွေနဲ့ ငွေရောင်ကြိုးကလေးတွေဟာ ပုတ်နံ့ထွက်နေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်တွေကို မှန်းဆရခက်ခဲ့ပေမယ့်  ဟိန္ဒူလူမျိုးတွေအဖြစ် ဖော်ထုတ်ပြသနေပါတယ်။ ရုပ်လောင်းတွေမှာ ကျန်ရှိခဲ့တဲ့ လက်ကောက်တွေကို ကြည့်ပြီး ညီမဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကို မှတ်မိတာဖြစ်တယ်လို့မာဒူးရီ (ခမောင်းဆိပ်တောင်ရွာ) က ဆိုပါတယ်။

မူလရှိရင်းစွဲအမည်ဖြစ်သည့် ဘင်္ဂလီဟူသော အမည်ကိုဖျောက်၍ ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် ဘင်္ဂလီပညာတတ်အသိုင်း အဝန်းတစ်စုက “ရိုဟင်ဂျာ”ဟူသော အမည်သစ်တစ်ခုကို ထီထွင်ဖန်တီးလိုက်ကြသည်။ ၎င်းဘင်္ဂလီများမှာ မြန်မာနိုင်ငံဗြိတိသျှလက်အောက် ကျရောက်နေစဉ်တွင် လယ်ယာစီးပွားရေး တိုးချဲ့လုပ်ကိုင်ရန်အတွက် ဘင်္ဂလား ဒေ့ရှ်နိုင်ငံမှ မောင်တော၊ ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်များသို့ ဗြိတိသျှအာဏာပိုင်တို့က ခေါ်သွင်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှတို့၏ ဆန်စပါးထုတ်လုပ်ရာတွင် အလုပ်သမား များပြားစွာ လိုအပ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှ ဘင်္ဂလီအလုပ်သမားများကို ရာသီအလိုက် ခေါ်သွင်းခဲ့ကြသည်။ ယင်းမှ တစ်ဆင့် ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းသို့ ဘင်္ဂလီလူမျိုးများသည် တဖြည်းဖြည်း ဝင်ရောက်မှု များလာခဲ့သည်။

ရခိုင်ပြည်လွှတ်တော်၏ ဒုတိယလွှတ်တော်သက်တမ်းသည် ယခုဆိုလျှင် အချိန်ကာလအားဖြင့် တစ်နှစ်ကျော် ကာလကြာမြင့်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ယင်းကဲ့သို့ ဖြတ်သန်းလာသည့်အထဲတွင် ရခိုင်ပြည်နယ် လွှတ်တော်အနေဖြင့် ရခိုင်ပြည်သူလူထုအတွက် မည်ကဲ့သို့သောအရာများကို လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပြီး မည်ကဲ့သို့သော ကိစ္စရပ်များကို စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်ခဲ့သနည်း။ မည်ကဲ့သို့သော စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသလဲ။ စိတ်ဝင်တစား စောင့်ကြည့်သူများလည်း ရှိနေသည်။ ပြည်သူများအနေဖြင့်လည်း လွှတ်တော်၏ အခန်းကဏ္ဍအား ပို၍ပီပြင်စွာ နားလည်ချင်သည့် ဆန္ဒများလည်း ရှိလာကြသည်။

ကျာက်ဖြူ၊ ရခိုင်ပြည်နယ် (Myanmar Now) - ကျောက်ဖြူမြို့နယ်၊ ပန်းဒူမ ကျေးရွာဝန်းကျင်တွင် ရေအပြည့် ဖုံးလွှမ်းနေသည့် လယ်ကွင်းများနှင့် ပုစွန်ကန်များကိုတွေ့ရသည်။ ပင်လယ်ဒီရေကလည်း ကျိုးပျက်နေသော တာဘောင်များကြားမှ ဝင်ထွက်နေသည်။

ပြောင်းလဲခြင်းနိယာမ သဘောတရားအတိုင်း အစိုးရနှစ်ဆက်တိုင် တာဝန်ယူခဲ့ဖူးသော ရခိုင်ပြည်နယ် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီး ဗိုလ်မှူးကြီး ထိန်လင်း၏ တာဝန်ကို ဗိုလ်မှူးကြီး ဖုန်းတင့်က နေရာယူလိုက်ပြီဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ နောက်ပိုင်းတွင် ရခိုင်ပြည်နယ်သည် ရှိရင်းနိမိတ်ပုံများထက် ပြဿနာများကိုအကြောင်းပြု၍ ကမ္ဘာကျော်ခဲ့သော နေရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းဒေသတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သော ရာထူးများအနက် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီး၏ အာရုံစူးစိုက်ခံရမှုသည် ရခိုင်တွင်ဖြစ်ပွားသော ပြဿနာများနှင့် တိုက်ရိုက်အချိုးကျခဲ့သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။

၁၉၆၂ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့အချိန်ကနေ ၂၀၁၀ ခုနှစ်အထိ ကာလတွေဟာ တပ်မတော်အစိုးရ အုပ်ချုပ်ခဲ့တဲ့ ကာလတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီကာလ တစ်လျှောက်လုံးကို မြန်မာပြည်သူတွေက စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကာလလို့ပဲ သုံးနှုန်းခဲ့ကြပါတယ်။ တပ်မတော်အစိုးရ အုပ်ချုပ်မှုယန္တရား အရှိန်မြင့်လာခဲ့တာကတော့ နိုင်ငံရဲ့ အကြီးမားဆုံးအနိဌာရုံ သက္ကရာဇ်ဖြစ်တဲ့ ၁၉၈၈ ခု အာဏာသိမ်းမှု နောက်ပိုင်းမှာပါ။

ရခိုင်ဒေသမှာ သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါဖြစ်ပွားသူ ၆၃၀ ကျော်အထိရှိလာတဲ့ ကျန်းမာရေးသတင်းဆိုးဟာ ရခိုင်ဒေသက ပြည်သူတွေကို စိုးရိမ်ထိတ်လန့်စရာ ကိန်းဂဏန်းတစ်ခုအဖြစ် သယ်ဆောင်လာပါတယ်။ ဒီလိုစိုးရိမ်နေတဲ့ ပြည်သူတွေထဲမှာ နှစ်နှစ်အရွယ် သမီးလေးတစ်ဦးကို ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ မရွှေရည်လည်းပါပါတယ်။ သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါကို သူအနေနဲ့ သမီးဖြစ်သူကို မဖြစ်ပွားရအောင် ကာကွယ်လိုပေမယ့် မြို့ထဲမှာပိတ်ဆို့နေတဲ့ ရေနုတ်မြောင်းတွေနဲ့ချောင်းတွေက ပြသနာပဲလို့သူကဆိုပါတယ်။

ကိုလိုနီခေတ်ရဲ့ အစောဆုံးမြို့ပြထဲမှာပါဝင်တဲ့ စစ်တွေမြို့တော်မှာ ဗြိတိသျှခေတ်လက်ရာတွေဟာ မြို့တော်ရဲ့ထည်ဝါနေတဲ့ အဆောက်အဦးတွေကြားထဲမှာ မေးမှိန်လို့နေပါတယ်။ အဆောက်အဦးတချို့ကို မှုလလက်ရာအတိုင်း မတွေ့မြင်ရတော့ပါ။ 

ပြုံးပြနေတဲ့ သားဖြစ်သူရဲ့ ဓါတ်ပုံကိုကိုင်ပြရင်း ဒေါ်အေးသောင်းစင်ဟာ သူ့ကိုယ်သူအပြစ်တင်စကားဆိုပါတယ်။

 “ အဲဒီနေ့က အန်တီသားကို ကျောင်းသွားခိုင်းတာ၊ ကလေးက မသွားလိုဘူး ၊ ဒါပေမယ့် ကျောင်းမှာထိုင်ခုံနေရာ ကောင်းရအောင် ဆိုပြီး တမင် အစောဆုံးသွားခိုင်းတာ ” တစ်နှစ်ကိုတစ်တန်းနူန်းနဲ့ ပုံမှန်အောင်မြင်လာတဲ့ သူ့သားဟာ ကိုးတန်းတက်ရမယ့်နှစ်မှာပဲ ဆုံးသွားတာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီချောင်းဟာ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့မှာရှိပြီးတော့ ပုဏ္ဏားကျွန်း- ရသေ့တောင် ကားလမ်းဘေးကနေ သွားရတာပါ။ ဒီချောင်းလေးရဲ့ သမိုင်းက အကောင်းတွေနဲ့ ဖုံးလွှမ်းနေဆဲကာလမှာပဲ နိုင်ငံသားကောင်း ရတနာတွေကို အဆုံးစီရင်ခဲ့ဖူးတဲ့ ချောင်းကလေးအဖြစ် သမိုင်းဝင်သွားခဲ့ပါတယ်။

“ကျမတို့မှာ လူကြီးနှစ်ယောက်တည်းနေကြတာ။ သူများတွေလို ထင်းခုတ်ဝါးခုတ်လည်း မလုပ်နိုင်တော့ သူများဆီက ငွေတိုးချေးယူပြီး ငါးခြောက်ရောင်းနေရတာပါ။ အရင်က အထောက်အပံ့တွေရှိတုန်းကတော့ စားသောက်ရေးဖူလှုံပေမယ့် အခုတော့ တော်တော်လေးကျပ်တည်းနေပါတယ်။” လို့ အသက် ၆၅ နှစ်အရွယ် ဒေါ်ဦးမစိန်က တုန်ရီလေးလံတဲ့အသံတွေနဲ့ မေလကုန်ပိုင်းက ပြောပါတယ်။

“ ဖြူစင်ရိုးသားပြီး ဘာမှမသိတက်သေးဘဲ လူ့လောကထဲကို ဝင်ရောက်ဖို့ကြိုးစားနေတဲ့ အပြစ်ကင်းရှင်းသူတွေကို ခုလိုရက်ရက်စက်စက် ပြုကျင့်လိုက်တာ သိပ်ရင်နာမိတယ်။ ပန်းကလေးတစ်ပွင့်ဖြစ်လာဖို့အတွက် ဖူးငုံတုန်းပဲ ရှိသေးတာကို အညှာကိုချိုးလိုက်ကြတယ်။ သိပ်ရက်စက်ဖို့ ကောင်းကြတယ်။ သိပ်မုန်းဖို့ ကောင်းကြတယ်။ ကျွန်မတို့ သမီးလေးတွေအတွက်လည်း သိပ်စိုးရိမ်တယ်။ ”