လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံပြည်တွင်းစစ်ဖက်ကို ကြည့်လိုက်လျှင် ကရင်ခေါင်းဆောင်များသည်လည်းကောင်း၊ ကချင်ခေါင်းဆောင်များသည်လည်းကောင်း ယခုလောက်ထိ တာရှည်လိမ့်မည်လို့ တွေးခဲ့ကြသည်မဟုတ်ပေ။ သို့သော် လက်နက်ကိုင်မှုကို နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲဖြင့် အဆုံးသတ်ပေးဖို့ကျတော့ ဗဟိုအစိုးရအဆက်ဆက်၏ သဘောထားများ၊ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အသီးသီး၏ တောင်းဆိုချက်များ ထပ်တူမကျကြသည့်အခါ စစ်ကို အဆုံးသတ်၍မရနိုင်တော့။

အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မခံရချိန်ကဆိုလျှင် မိမိဒေသက သတင်းအချက်အလက်များကို မိမိတို့ကိုယ်တိုင် တင်ပြကြသည်။ဥပမာ-တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားမှုကြောင့် အရပ်သား ဘယ်သူနှစ်ဦး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိ၊ဘယ်ရွာမှာ လက်နက်ကြီးကျည်ကျ၍ ဘယ်နှစ်အိမ်မီးလောင်စသဖြင့် ရေးသားကြသည်။သတင်းမှားကို ဖြန့်နေသည် ကို တွေ့လျှင်လည်း မိမိတို့ဒေသမှာ ဤကဲ့သို့ဖြစ်စဉ်ဖြစ်ပွားမှုမရှိကြောင့် စောစောစီးစီး တုန့်ပြန်ကြသဖြင့် တခြား ဒေသက ပြည်သူများ အမှန်တရားကို သိရှိခွင့်ရရှိကြသည်။လက်ရှိတွင်မူ ထိုအခွင့်အရေးများ ပျောက်ဆုံးသွား ပြီး သတင်းတု၊သတင်းမှားများ ပလူပျံလာနေသည်။

စိတ်ထိခိုက်စရာကောင်းလှတဲ့ ဒီဓာတ်ပုံကို ကလေးအခွင့်အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေကလည်း ကလေးနောက်တစ်ယောက် အာဟာရနဲ့ပညာရေး ရပိုင်ခွင့် ဆုံးရှုံးရပြန်ပြီဆိုတဲ့သဘော သက်ရောက်တဲ့စာတွေအတူ ဖေ့စ်ဘုတ်ပေါ်မှာ ဝမ်းပန်းတနည်း မျှဝေကြပါတယ်။

“ကျမမှာ နဝမတန်းနဲ့ ဒသမတန်းတက်နေတဲ့ အကိုနှစ်ယောက်ရှိတယ်။ ကျောင်းအသုံးစရိတ်ကို ဇာတိရွာဖြစ်တဲ့ သိမ်းချောင်းရွာကို ရံဖန်ရံခါပြန်ပြီး မျှစ်ချိုးတယ်၊ ဝါးခုတ်တယ်။ ရွာမှာကျန်ခဲ့တဲ့ သစ်နဲ့ဝါးကိုရောင်းတယ်။ လက်ဝတ်လက်စားတွေကိုလည်း ရောင်းချပြီး ဖြေရှင်းရတယ်။ ရွာကိုတက်ဖို့ အခက်အခဲတော့ရှိတယ်” ဟု သတ္တမတန်းကျောင်းသူ မလှအေးဌေးက ပြောသည်။

ကမ္ဘာ့လူမုန်းအများဆုံး ပစ္စည်းတွေထဲမှာ ပလတ်စတစ်အိတ်တွေလည်း ပါမယ်ထင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြောင်းလဲလာတဲ့ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုကို ပုံဖော်ရာမှာ စက္ကူအိတ်တွေ ချည်အိတ်တွေဟာ ပလတ်စတစ်အိတ်ထက် ပိုဆိုးတယ်ဆိုတာတော့ လူတွေ သတိထားမိကြမယ် မထင်ပါဘူး။

“ကိုယ်က မိန်းကလေးဆိုတော့ ယောကျာ်းလေးတွေလို နေရာတကာမှာ ရေချိုးလို့ မရဘူးလေ။ ရေချိုးဖို့ နေရာတော့ လိုတာပေါ့။ ဒီက ရေချိုးခန်းက တံခါးမရှိတော့ အပြင်ကနေပြီးတော့ တစ်ခါတလေ ယောကျာ်းလေးတွေ ထိုင်ကြည့်နေတာတွေ ရှိတယ်” ဟု အသက် ၁၅ နှစ်အရွယ် မဇောမ်းနောက စစ်ရှောင်စခန်းမှာ ရေချိုးသည့်အခါ ကြုံတွေ့ရသည့် ...

ကချင်ပြည်နယ်အတွင်း တပ်မတော်နဲ့ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (KIO/A) တို့အကြား တစ်ကျော့ပြန် တိုက်ပွဲတွေစတင်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာ လချီးယန်ကျေးရွာက ဒေါ်ဂျာယုန်အပါအဝင် တခြားဒေသခံတွေဟာ မိမိတို့ရွာကနေ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာခဲ့ရပြီး မြစ်ဆုံဆည်စီမံကိန်းအနီးမှာရှိတဲ့ တန်ဖရဲရွာက ကတ်သလစ် ခရစ်ယာန်ကျောင်းဝင်းအတွင်းမှာ ခိုလှုံခဲ့ကြရပါတယ်။

ရွှေပြားရပ်ကွက်က ရပ်ကွက်လူကြီးတစ်ဦးက စာရေးသူကို ပြောပြတာကို သတိရမိပါတယ်။ လက်ရှိ အစိုးရနဲ့ ကိုးရီးယား BXT ကုမ္ပဏီတို့ ပူးပေါင်းအကောင်အထည်ဖော်နေတဲ့ ကမ်းနားလမ်း မြို့ဧရိယာတိုးချဲ့ရေး မြေဖို့တဲ့စီမံကိန်းမှာ ရွှေပြားရပ်ကွက်ကနေ မြစ်ထဲကိုဖောက်ထားတဲ့ ရေမြောင်းကိုပါပိတ်ပြီး မြေဖို့လိုက်တာ ကြောင့် အရင်နှစ်တွေကထက် ရပ်ကွက်ရေမြုပ်မှာကိုစိုးရိမ်တယ်ဆိုပြီး ပြောပြလာတာပါ။ မူလရှိနေတဲ့ ရေမြောင်းကို ဖောက်ပေးဖို့ တင်ပြပေမယ့်လည်း အလေးထားဆောင်ရွက်တာ မရှိဘူးလို့လည်း ဆိုပါတယ်။

၁၉၃၉ ခု စက်တင်ဘာလ ၉ ရက်နေ့မှာ ဆရာတော်ပျံလွန်တော်မူခဲ့ပြီး အဲဒီနေ့ကို ဆရာတော်ဦးဥတ္တမနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ ရှိခိုးပူဇော်ကန်တော့ပွဲတွေ ပြုလုပ်လာခဲ့ကြတာဖြစ်ပါတယ်။ ဦးဥတ္တမနေ့အခမ်းအနားကို အရင်စစ်အစိုးရလက်ထက်တုန်းကကျင်းပခွင့်မပြုခဲ့သလို ကျင်းပဖို့စီစဉ်သူတွေ ကိုလည်း ဖမ်းဆီးတာတွေပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့ပေမယ့် ဦးသိန်းစိန်အစိုးရ တက်လာပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ ဆရာတော်ဦးဥတ္တမနေ့ကို လွတ်လပ်စွာကျင်းပခွင့်ပြန်ရလာခဲ့ပါတယ်။ အခုနှစ် စစ်တွေမြို့မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ ဆရာတော်ဦးဥတ္တမနေ့ဟာ အခက်အခဲအမျိုးမျိုးကို ကျော်ဖြတ်ပြီးမှ ဖြစ်မြောက်လာခဲ့တာလို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။

နိုင်ငံရေးသမားအချို့မှာ ဆရာတော်၏ အရှိန်အဝါဖြင့် ဝန်ကြီး၊ အတွင်းဝန်နှင့် မင်းတိုင်ပင်အမတ် စသည်တို့ ဖြစ်ကုန်ကြသော်လည်း ဆရာတော်ဦးဥတ္တမမှာ ဆီးချိုရောဂါ လူမမာသည်ဘဝဖြင့် ပြုစုသူကင်းကာ ရပ်တည်ရာမရ စိတ်ထင်ရာ ရန်ကုန်လမ်းမများပေါ်တွင် လျှောက်သွားလျက် ရှိသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် တပ်မတော်နှင့်ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် နှစ်ဦး၊နှစ်လယ်ပိုင်းတို့တွင် တိုက်ပွဲခပ်စိပ်စိပ်ဖြစ်ခဲ့ကြသည်။သို့သော် တိုက်ပွဲ၏ ရေရှိန်သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ၊ဒီဇင်ဘာလ (၂၁) ရက်နေ့ နောက်ပိုင်းတွင်  အမြင့်ဆုံးအထိဖြစ်သွားခဲ့သည်။တပ်မတော်က ဒီဇင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ရခိုင်ပြည်နယ်( အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်နယ်မြေ)ကလွဲပြီး တခြားတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်နယ်မြေ(၅)ခုတွင် တစ်ဖက်သတ် အပစ်ရပ်စဲခဲ့နောက် ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် တိုက်ပွဲပိုမိုပြင်းထန်လာခဲ့သည်။

ပညာရေးကဏ္ဍ မြှင့်တင်မှုဆိုရာတွင် စာသင်ကျောင်းများကို အဆင့်တိုးမြှင့်ပေးရုံမျှဖြင့် လုံလောက်လိမ့်မည် မဟုတ်ချေ။ အဆင့်တိုးမြှင့်ပေးလိုက်သော စာသင်ကျောင်းများ၏ အဆင့်အတန်းနှင့်ညီမျှသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကို တပါတည်းလုပ်ဆောင်ပေးရန် လိုအပ်လိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ မူလတန်းကျောင်းတစ်ကျောင်းကို အလယ်တန်းကျောင်းအဆင့်သို့ တိုးမြှင့်မည်ဆိုပါက တိုးပွားလာမည့် ကျောင်းသားဦးရေအတွက် လုံလောက်သော စာသင်ကျောင်းအဆောက်အဦး၊ လုံလောက်သော ဆရာ၊ ဆရာမများနှင့် လုံလောက်သော ပညာရေးထောက်ပံ့မှုများကို တဆက်တည်း ပေးအပ်နိုင်ရန် လိုအပ်သည်။

မညိုညိုဝင်းနှင့် မောင်ရာဇာထွန်းတို့ မောင်နှမနှစ်ဦးမှာ ဆွေမျိုးတော်စပ်သူ ဦးမောင်ဘကျော် နေအိမ်မှနေပြီး ပညာသင်နေကြခြင်းဖြစ်သည်။ ရုတ်တရက်ပေါက်ကွဲသံနှင့်အတူ အစ်ကိုရှိရာသို့ အားကိုးတကြီးအပြေးလာခဲ့သော ညီမဖြစ်သူကို ကယ်ခွင့်မရလိုက်သည့် မောင်ရာဇာထွန်းတစ်ယောက် စစ်ပွဲကို အမုန်းကြီးမုန်းတီးလျက်ရှိသည်။ “မောင်ကြီး မကယ်လိုက်နိုင်ဘူး ညီမလေးရယ်” ဟု အသက်ဝိဉာဏ်ကင်းမဲ့နေပြီဖြစ်သော ညီမငယ်၏ နဖူးကလေးကို ပွတ်သပ်ရင်း တီးတိုးရေရွက်နေရှာသည်။

လက်ရှိတွင် အစိုးရ၏ ငြိမ်းချမ်းရေးကော်မရှင်နှင့် AA အပါအဝင် မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်အဖွဲ့တို့ကြား ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ ဆွေးနွေးရန်အတွက် နေရာညှိနှိုင်းမှု အခက်အခဲဖြစ်နေကြသည်။ AA ခေါင်းဆောင်များကို အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေများဖြင့် တရားစွဲဆိုထားသောကြောင့် အစိုးရအာဏာသက်ရောက်သည့် ဒေသများတွင် လုံခြုံရေးအခြေအနေ စိုးရိမ်ရသောကြောင့် ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးရန် မသွားရောက်နိုင်ဟု AA ဘက်က ဆိုထားသည်။

အရှင်းဆုံး ပြောရလျင် အစိုးရတွင် ဒီမိုကရေစီအခွင့်အာဏာမျှသာ ရှိသော်လည်း တပ်မတော်တွင် ပဒေသရာဇ်လုပ်ပိုင်ခွင့် ရရှိထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေသည်။ ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် လတ်တလော ဖြစ်ပျက်နေသည့် ကိစ္စရပ်များမှာ မသင်္ကာ၍ ဖမ်းဆီးစစ်ဆေး၊ နှိပ်စက်ခံရခြင်းများ၊ တပ်မတော်က ကျေးရွာအတွင်း ဝင်ရောက်နေရာယူခြင်းများ၊ နေအိမ်တချို့ မီးရှို့ဖျက်ဆီးခံနေရခြင်းများသည် နိုင်သူအကုန်ယူစတမ်းဆိုသည့် ပဒေသရာဇ် လုပ်နည်းလုပ်ဟန်များသာဖြစ်သည်။ မသင်္ကာဖွယ်ရာဆိုသည့် ခေါင်းစဉ်အောက်တွင် မည်သူမဆို ဖမ်းဆီး၊နှိပ်စက်၊ သတ်ဖြတ်ခံရနိုင်သည့် အနေအထားတစ်ခုကို ရောက်ရှိနေသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်၏ အခြေအနေသည် စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ မွတ်ဆလင်အရေးတို့ဖြင့် ရှုပ်ထွေးသည့် ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး လတ်တလောတွင် ဖြေရှင်းရန် အရေးကြီးဆုံး လိုအပ်နေသည်မှာ တပ်မတော်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့ ဖြစ်ပွားနေသည့် စစ်ရေးပြဿနာနှင့် စစ်ရေးနောက်ဆက်တွဲပြဿနာများပင်ဖြစ်သည်။ 

“အခု ခရီးသွားတွေကိုယ်တိုင်က လုံခြုံမှုမရှိဆိုပြီးတော့ မလာကြာတာလေ။ မြေမြင်အခြေအနေမှာလည်း အာမခံလို့မရဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အရပ်သားပြည်သူတွေတောင်မှ ဖမ်းဆီးမေးမြန်းခံရတာတွေရှိတယ်။ မြောက်ဦးအပေါ်မှာ အများကြီး သက်ရောက်မှုရှိတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကအစ၊ လုပ်ငန်းရှင်တွေကအစ၊ အားလုံးရပ်ဆိုင်းသွားတယ်လို့ ပြောလို့တောင်ရတယ်”

ယနေ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၁၄ ရက်နေ့သည် ရခိုင်-မြန်မာပဏ္ဍိတ် ဆရာကြီးဦးဦးသာထွန်း ကွယ်လွန်သည့် (၂၉) နှစ်မြောက်နေ့ဖြစ်သည်။ ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်လူမျိုး၊ ရခိုင်တို့၏ ရိုးရာ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ စာပေ၊ သမိုင်းများအပေါ်ထားရှိသော ဆရာကြီး၏ စိတ်ဓာတ်သည်ကား ရခိုင်လူမျိုးတိုင်းအတွက် လေးစားအတုယူစရာဖြစ်သကဲ့သို့ ရခိုင်လူမျိုးတိုင်း တန်ဖိုးထားမြတ်နိုးရမည့် စံပြခေါင်းဆောင်ကြီး တစ်ဦးပင်ဖြစ်သည်။

လက်ရှိနိုင်ငံတော်သည် ပြည်သူများမျှော်လင့်သည့်အတိုင်း ဒီမိုကရေစီအရွေ့တစ်ခုဆီသို့ ဦးတည် ရွေ့လျားနေသည်။ သို့ရာတွင် ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲတွင်တော့ စစ်လက်နက်ပေါက်ကွဲသံများ၊ ငိုယိုငြီးတွားသံများ၊ ငြူစူစောင်းမြောင်းသံများ၊ စိုးရိမ်ကြောင့်ကြဆင်းရဲဒုက္ခများနှင့်သာ ခရီးဆက်နေကြရသည်။ ကယ်တင်ရှင်ကို မျှော်လင့်နေကြရသည်။ နိုင်ငံရေးတွင်လည်းကောင်း၊ လူမှုရေးတွင်လည်းကောင်း၊ စီးပွားရေးတွင်လည်းကောင်း နိုင်ငံတော်မှ ရခိုင်ပြည်သူများ၏ ရင်တွင်းထဲထိ ခံစားကြည့်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ရခိုင်ပြည်သူများဖက်သို့ မျက်နှာမူပေးကြရန် လိုအပ်နေကြောင်းအသံများကို ကျယ်လောင်စွာကြားနေရသည်။