လက်ရှိမြေပြင်အခြေအနေမှာ တစ်သီးပုဂ္ဂလကိုယ်စားလှယ်လောင်းဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင်ရဲ့သား ဦးတင်မောင်ဝင်းဟာ လူထုထောက်ခံမှုနဲ့ အားသာချက်တွေ အများဆုံးရထားသလို၊ ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ ကလည်း သူတို့ရဲ့အမာခံနယ်မြေဖြစ်တဲ့အတွက် အားသာချက်ရှိနေပါတယ်။

ဒီနေ့ ရသေ့တောင်ရွေးကောက်ပွဲ အခြေအနေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ရခိုင်နိုင်ငံရေး သမားတွေဟာ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို အခြေခံတဲ့လမ်းကြောင်းအတိုင်း သွားနေတာမဟုတ်ဘဲ အုပ်စုပြိုင်ဆိုင်မှု၊ ပုဂ္ဂလ ပြိုင်ဆိုင်မှု လုပ်နေကြတာလို့ သုံးသပ်မိပါတယ်။ ANP ပါတီလို တစ်ပြည်နယ်လုံးထောက်ခံခဲ့တဲ့ ပါတီကို ဦဆောင်ခဲ့ပြီး လူထုထောက်ခံမှု အများဆုံးရယူထားတဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင်ဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို ဦးထိပ်ပန်တဲ့ ပုံစံမပေါက်ဘဲ နောက်ထပ်ပါတီထောင်ပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်၊ ဖယ်ဒရယ် ပြောနေတာဟာ ဘယ်လိုမှ လက်တွေ့မကျသလို ဒေါက်တာအေးမောင်ကြောင့် ALD အုပ်စုထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရတယ်ဆိုတဲ့ ပုံစံနဲ့ ပြောဆိုနေ ကြတဲ့ ANP ထောက်ခံသူတွေရဲ့ လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာက အယူအဆဟာလည်း သိပ်ပြီး လက်တွေ့မကျဘူး ထင်တယ်။

သို့သော် စာကြည့်တိုက်သည် လူငယ်များ၏ စာဖတ်လိုအားနှင့် စာကြည့်တိုက်မှ ဝန်ဆောင်မှုပေးနိုင်အားက မမျှမတ ဖြစ်နေရ၏။ မိုးများရာကိုသာ ရေသွန်တတ်ကြသာ လူအများစုကြားထဲတွင် ဆင်းရဲနုံချာသော ရိုးမရင်လှိုင်းစာကြည့်တိုက်ကတော့ သနားစရာပင် ဖြစ်၏။

    အပေါက်ဝ လူငယ်ဖွံ့ဖြိုးရေး ပရဟိတဂေဟာတွင် ပထမဦးစားပေးအဖြစ် မိဘမဲ့၊ ဒုတိယဦးစားပေးမှာ မိမဲ့(သို့) ဘမဲ့နှင့် နောက်ဆုံး မိဘများစုံလင်စွာရှိသော်လည်း ဆင်းရဲနွမ်းပါးသော မိသားစုများမှ ကလေးငယ်များကို ဦးစားပေးထားရှိကာ ၁၉၈၆ ခုနှစ် စတင်ထူထောင်သည့်အချိန်တွင် ကျောင်းသား ၁၅ ဦးဖြင့် စတင်ထူထောင်ခဲ့ ပြီး ဆရာတော်မှာလည်း သင်္ကန်း(၃)စုံထက် အပိုမရှိသလို၊ ကျောင်းသားများစားသောက်ရေးအတွက် ဝါဆို အလှူငွေများပင် အသုံးပြုခဲ့ရပြီး၊ စပါးများရိတ်သိမ်းချိန်၌ တလင်းများသို့သွားရောက်ကာ စပါးအလှူခံခြင်းများ ကိုပါ ပြုလုပ်ခဲ့ရ သည်ဟု သိရသည်။

 "ဒီအထဲမှာ အစိုးရအဖွဲ့ရော၊ လွှတ်တော်ရော ပြည်သူတွေအတွက် တာဝန် ကျေသလားမေးရင် ဘယ်သူမှမကျေဘူး။ ပြည်သူအတွက် အပြည့်အ၀ တာဝန်ယူမလားမေးရင် ဘယ်သူမှ တာဝန် မယူရဲကြဘူး။ ကြိုးစားပြီးဆောင်ရွက်ကြဖို့၊ အားနည်းချက်တွေကို ပြုပြင်ကြဖို့ ကျွန်တော်တို့မှာ လိုအပ်တာတွ အများကြီးရှိတယ်"

            ရခိုင်ပြည်သည် ဗြိတိသျှလက်အောက်သို့ကျရောက်ခဲ့ရပြီးနောက် ရခိုင်ခေါင်းဆောင်အချို့သည် လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရန် လျှို့ဝှက်စီစဉ်ခဲ့ကြသည်။ မင်းသားကြီးရွှေဘန်း၊ ဒေးဝန်းကြီးအောင်ကျော်ရွှီ၊ မြို့သူကြီး အောင်ကျော်ဇံ စသောခေါင်းဆောင်များ၏ လျှို့ဝှက်အကြံအစည်များအား လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် စံရဖွေဆိုသူက ဗြိတိသျှတို့အား လက်ထောက်ချ ဖော်ကောင် လုပ်ခဲ့သဖြင့် တော်လှန်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ ပျက်ပြားခဲ့ရသည်။ခေါင်းဆောင် များသည်လည်း ဖမ်းဆီးထောင် ချခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ရခိုင်သမိုင်းတွင် စံရဖွေ၏အမည်သည် အမျိုးသားသစ္စာဖေါက်အဖြစ် ကဗ္ဗည်းမှတ်တမ်း တင်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ စံရဖွေသည် မိမိ၏ရာထူးအာဏာအတွက် တိုင်းပြည်ကိုရောင်းစားခဲ့သူ၊ သစ္စာ ဖေါက်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့တို့၏ အသုံးချခံလည်းဖြစ်ခဲ့သည်။

ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ(ANP) ဟာ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အမတ်နေရာ ၆၃ နေရာ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် ခဲ့ပါတယ်။ အမျိုးသားလွှတ်တော် ၁၀ နေရာ၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ၁၂ နေရာ၊ ပြည်နယ်လွှတ်တော် ၂၂ နေရာနဲ့ ရခိုင်တိုင်းရင်းသားရေးရာဝန်ကြီး ၁ နေရာ အနိုင်ရရှိခဲ့တာက ပါတီနှစ်ခု ပေါင်းစည်းလိုက်ခြင်းကြောင့် အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့တဲ့ ထင်ရှားတဲ့ သာဓကဖြစ်လာပါတယ်။

အထူးသဖြင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ဆို သည့် စကားရပ်သည် အသက်ဝင်ရန်မဆိုထားနှင့် မြည်းစမ်းခွင့်ပင် မရကြသေးပေ။ လက်ရှိအစိုးရသည် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို လက်မခံ၍ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် လည်း ၂၀၁၅ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရ၍ အစိုးရအဆင့်ဆင့်ကို ဖွဲ့စည်းကြသည့်အခါတွင် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအတိုင်းပင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်များတွင် မဲအများစု နိုင်ခဲ့ကြ သော  ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ(SNLD) နှင့် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ(ANP)တို့ကို လက်တွဲမ ခေါ်ဘဲ ချန်ထားရစ်ခဲ့ကြသည်။

“တောင်သူလယ်သမားတွေမှာ မရှိဆင်းရဲလုပ်ကိုင်နေရတဲ့အတွက် လယ်တွေမှာ မြေဆီမကြဲနိုင်၊ စိုက်ဘဏ် ချေးငွေမဆပ်နိုင်၊ စပါး၊ဆန်တွေ ဈေးကောင်းမရတဲ့အတွက် ခံစားခဲ့ရတယ်။ စပါး မပေါ်သေးတဲ့အချိန်မှ ဆန်၊စပါးဈေးတွေ တက်လာတာကတော့ တောင်သူတွေအတွက် တရားမျှတမှုမရှိဘူး ” ဟု တောင်သူ ဦးမောင်ယဉ်စိန်က ပြောသည်။

  အားလုံးဟာဒေသခံလည်းဖြစ် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီမှ ထုတ်ပယ်ခံရသူအုပ်စု၊ ထွက်ခွာချင်သူ အုပ်စု၊နဲ့ လောလောဆယ် ပါတီတွင်းကျစ်လျစ်ခိုင်မာမှု အားနည်းနေသေးတဲ့ ပါတီ တွေရဲ့ပြိုင်ဆိုင်မှုဟာ  ဒေသခံ နိုင်ငံရေးကို နားမလည်တဲ့ပြည်သူ များအတွက်တော့ အတော်ကိုအရွေးရခက်မဲ့သဘောမှာရှိပါတယ်။ သေဆုံးသူ ဦးဖိုးမင်းရဲ့မျက်နှာ၊ ရခိုင်အမျိုးသားပါတီရဲ့ ဂုဏ်ကိုထပ်ဖေါ်မလား? လူထုအပေါ်သြဇာကြီးမားတဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင် ရဲ့မျက်နှာကိုထောက်ပြီး သူ့သားကိုရွေးချယ်လိုက်ခြင်းဖြင့် ဒေါက်တာအေးမောင်ရဲ့ ဂုဏ်ကိုဖေါ်ထုတ်ကြမလား? အစဉ်အလာကြီးမားခဲ့တဲ့ ရခိုင်ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ကို ပူပူနွေးနွးအကဲစမ်းကြမလား? နိုင်ငံတော်အဆင့်  အစိုးရဖွဲ့ထားနိုင်တဲ့ပါတီကို ရွေးချယ်ပြီး ဖွံ့ဖြိုးရေးကိုတည်ဆောက်ကြမလား၊ ဆိုတာ မကြာခင်ကာလမှာ မြင်တွေ့လာကြရတော့မယ့်အခြေအေနေဖြစ်ပါတယ်။ 

 လက်ရှိအစိုးရအနေဖြင့် မည်သည့်လူမျိုးကိုမဆို နိုင်ငံတော်အကျိုးစီးပွားအလို့ငှာ သင့်တော်သည်ဟု ယူဆပါက နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကဒ် ပေးပိုင်ခွင့်ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရခိုင်လူမျိုးဖြစ်ဖြစ်၊ ကမန်လူမျိုးဖြစ်ဖြစ်၊ ခမီးလူမျိုးပဲ ဖြစ်ဖြစ် သူ့မူရင်းလူမျိုး အမည်ဖြင့်သာ နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကဒ်ပြားများကို လုပ်ပေးသင့်ပါ တယ်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်နေသည့် ကမန်တိုင်းရင်းသားလူမျိုး နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကဒ် ရရှိသည်မှာ  အဆန်းမဟုတ်ပေမဲ့ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သည့် ဧည့်နိုင်ငံသား ဘင်္ဂလီလူမျိုး တို့က ကမန် တိုင်းရင်းသားဟုဆိုကာ ရောင်ခြည်တော်နှင့်ရောလွှတ်သည် ဆိုသည့် စကားအတိုင်း လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာနက အကျင့်ပျက် ဝန်ထမ်းတချို့နဲ့ပေါင်းပြီး မသမာသော နည်းလမ်းဖြင့် နိုင်ငံသား စိစစ်ရေးကဒ်ရရှိသွားမည်ဆိုပါက အနာဂတ် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အလွန်ရင်လေးဖွယ် ကောင်းပါတယ်။

ဖိုးလုံးကိုလုပ်ကြံလိုက်တဲ့သေနတ်သမားဟာ ဘယ်သူမှန်းမသိလိုက်ဘူး။ရဲတွေလည်း စစ်တွေမြို့တွင်း မှာလုံခြုံရေးတိုးမြှင့်ချထားတယ်။စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေလုပ်ကြတယ်။ဖိုးလုံးသေဆုံးမှုနဲ့ပတ်သတ်ပြီး သံသယရှိသူတွေကို ရဲစခန်းကို ခေါ်ယူစစ်ဆေးကြတာတွေရှိတယ်။

ရခိုင်ပြည်နယ်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒုတိယ အဆင်းရဲဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် အလုပ်အကိုင် အခွင့် အလမ်းရရှိဖို့အတွက် ကျောက်ဖြူအထူးစီးပွားရေးဇုန် အကောင်အထည်ဖော်ရန် စီစဉ်ရတာဖြစ်တယ်လို့ ၂၀၁၃ ခုနှစ်လောက်က SEZ ကော်မတီ တာဝန်ရှိသူတွေ ပြောကြားခဲ့ဖူးပါတယ်။ ကျောက်ဖြူ အထူးစီးပွားရေးဇုန်မှ ဒေသခံ အလုပ်အကိုင် ၅သိန်းခန့် ရရှိမယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ အထူးစီးပွားရေးဇုန်များကော်မတီဥက္ကဌ ၊ စီးပွားရေး နှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဒေါက်တာသန်းမြင့်က ၂၀၁၇ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၉ရက်နေ့က စစ်တွေ ဒေသခံများနဲ့တွေ့ဆုံစဉ် ပြောကြားခဲ့ဖူးတာလည်း ရှိပါတယ်။

 ဒီကြားထဲ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲကလည်း နီးလာတော့ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးခရီးစဉ်တွေ ပါတီအသီးသီးလှုပ်ရှား နေကြပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာပဲ ဒေါက်တာအေးမောင်ဆီက ထူးဆန်းတဲ့ စကားတစ်ခု ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့သားဖြစ်သူကို မိမိရဲ့ဇာတိဖြစ်တဲ့အတွက် ဝင်ရှောက်ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ တာဝန်ပေးအပ်ခဲ့သလို၊ သားဖြစ်သူကိုသာ ရသေ့တောင်ဒေသခံတွေ မဲမပေးဘဲ ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပါက သူဟာ နိုင်ငံရေးအသိုင်းဝိုင်းကနေ နှုတ်ထွက်တော့မယ်လို့ ပြောဆိုခဲ့တာပါ။ ဒီစကားဟာ သူ့ရဲ့သား ဦးတင်မောင်ဝင်း မဲအနိုင်ရရှိရေးအတွက် ပြောဆိုခဲ့တာဆိုပေမယ့် တကယ့်လက်တွေ့မဆန်လှပါဘူး။ ဒေါက်တာအေးမောင် နိုင်ငံရေးလောကမှာ ရှိနေဖို့အတွက် လူထုက သူ့သားကို မဲပေးရမယ်ဆိုတာဟာ တကယ့် နိုင်ငံရေးလောကအတွက် ရီစရာဖြစ်နေပါတယ်။ တကယ်လို့ သူ့သား မနိုင်ခဲ့ဘူးဆိုရင် ဒေါက်တာအေးမောင်ဟာ နိုင်ငံရေးလောကထဲကနေ တကယ်နှုတ်ထွက်တော့မှာလား ဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေလဲရှိလာပါတယ်။

ဝန်ကြီးချုပ် ဦးညီပုက “ရခိုင်ပြည်နယ်နဲ့ပတ်သက်လို့ ဖြစ်ပျက်သမျှအရာအားလုံးဟာ ကျနော့်အပေါ်မှာ တာဝန်ရှိပါတယ်။ တာဝန်ရှိတယ်၊ တာဝန်ယူတယ်၊ တာဝန်ခံတယ်။ တာဝန်ကျေအောင်လည်း အတတ်နိုင်ဆုံး ကြိုးစားပြီးတော့ လုပ်သွားဖို့ရှိပါတယ်။ အဲဒီအတွက်လည်း ဂတိပြုပြီးတော့ ဆောင်ရွက်သွားပါမယ်။ ဒီလိုဆောင်ရွက်တဲ့အခါမှာ တာဝန်မကျေတာတွေ၊ ပျက်ကွက်မှုတွေ၊ မှားယွင်းမှုတွေ ဒါတွေရှိခဲ့ရင်လည်းပဲ ကျနော် အရေးယူခံဖို့ အဆင်သင့်ပါ ” လို့ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။

အမျိုးသမီးအများစုတို့ဟာ ရှေးယခင်အစဉ်အလာတွေအတိုင်းပဲ မိမိတို့ရဲ့အိမ်ထောင်ရေးသာယာဖို့ မိသားစုကို ဦးစားပေးလေ့ရှိကြပါတယ်။ နိုင်ငံရေးဆိုတာဟာ သူတို့နဲ့မသက်ဆိုင်ဘူးလို့ ယူဆ ထားတဲ့ အမျိုးသမီးတွေလည်း ရှိနေကြဆဲပါ။

ဥပဒေပြုရေးအမတ်များသည်လည်း နိုင်ငံသားအားလုံးကောင်းကျိုးကို ရည်ရွယ်ပြီး ဥပဒေတို့ကို ပြင်ဆင်၊ ပယ်ဖျက်၊ အသစ်ရေးဆွဲရေးတို့ထက် မိမိမဲဆန္ဒနယ်အတွင်းရှိ ကျောက်ခင်းလမ်းကို ကတ္တရာလမ်းဖြစ်ရေးလောက်သာ စိတ်ဝင်းစားနေကြသည်ကိုလည်း တွေ့မြင်နေကြရသည်မှာ စိတ်ပျက်စရာပင်ဖြစ်သည်။

"အဲဒီဂုံးတွေ သေဆုံးရတာဟာ သက်တမ်းစေ့ရင်လည်းသေတယ်။ ရေချိုများရင်လည်းသေတယ်။ အငန်ဓာတ်ကျသွားရင်လည်းသေတယ်။ အပူချိန်မြင့်လာရင်လည်းသေတယ်။ အခုသေတဲ့ဂုံးတွေက လူတွေစားတွေ ဆိုဒ်လည်းမဟုတ်ပါဘူး။ဂုံးသေးလေးတွေဖြစ်ပါတယ် " ဟု ခရိုင်ငါးလုပ်ငန်းဦးစီးမှူး ဦးဦးထွန်းသိန်းကပြောသည်။

" ကျွန်မ ၆တန်းနှစ်ကတည်းက ကျောင်းထွက်လိုက်တယ်။ ကျွန်မက ရန်ကုန်ကိုသွားပြီး စက်ချုပ်သင်ချင်တာ သင်ဖို့ပိုက်ဆံမရှိတာနဲ့ ဒီမှာအဖေနဲ့အတူ ကျောက်လိုက်ထမ်းနေတာ။ ပင်တော့ပင်ပန်းတာပေါ့ သူများတွေ ထမ်းသလိုထမ်းရတယ်"  ဟုသူ့ရဲ့ မျက်နှာပေါ်က ချွေးများကို အင်္ကျ ီစဖြင့်သုတ်ရင်း ပြောသည်