“အခု ခရီးသွားတွေကိုယ်တိုင်က လုံခြုံမှုမရှိဆိုပြီးတော့ မလာကြာတာလေ။ မြေမြင်အခြေအနေမှာလည်း အာမခံလို့မရဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အရပ်သားပြည်သူတွေတောင်မှ ဖမ်းဆီးမေးမြန်းခံရတာတွေရှိတယ်။ မြောက်ဦးအပေါ်မှာ အများကြီး သက်ရောက်မှုရှိတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကအစ၊ လုပ်ငန်းရှင်တွေကအစ၊ အားလုံးရပ်ဆိုင်းသွားတယ်လို့ ပြောလို့တောင်ရတယ်”

ယနေ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၁၄ ရက်နေ့သည် ရခိုင်-မြန်မာပဏ္ဍိတ် ဆရာကြီးဦးဦးသာထွန်း ကွယ်လွန်သည့် (၂၉) နှစ်မြောက်နေ့ဖြစ်သည်။ ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်လူမျိုး၊ ရခိုင်တို့၏ ရိုးရာ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ စာပေ၊ သမိုင်းများအပေါ်ထားရှိသော ဆရာကြီး၏ စိတ်ဓာတ်သည်ကား ရခိုင်လူမျိုးတိုင်းအတွက် လေးစားအတုယူစရာဖြစ်သကဲ့သို့ ရခိုင်လူမျိုးတိုင်း တန်ဖိုးထားမြတ်နိုးရမည့် စံပြခေါင်းဆောင်ကြီး တစ်ဦးပင်ဖြစ်သည်။

လက်ရှိနိုင်ငံတော်သည် ပြည်သူများမျှော်လင့်သည့်အတိုင်း ဒီမိုကရေစီအရွေ့တစ်ခုဆီသို့ ဦးတည် ရွေ့လျားနေသည်။ သို့ရာတွင် ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲတွင်တော့ စစ်လက်နက်ပေါက်ကွဲသံများ၊ ငိုယိုငြီးတွားသံများ၊ ငြူစူစောင်းမြောင်းသံများ၊ စိုးရိမ်ကြောင့်ကြဆင်းရဲဒုက္ခများနှင့်သာ ခရီးဆက်နေကြရသည်။ ကယ်တင်ရှင်ကို မျှော်လင့်နေကြရသည်။ နိုင်ငံရေးတွင်လည်းကောင်း၊ လူမှုရေးတွင်လည်းကောင်း၊ စီးပွားရေးတွင်လည်းကောင်း နိုင်ငံတော်မှ ရခိုင်ပြည်သူများ၏ ရင်တွင်းထဲထိ ခံစားကြည့်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ရခိုင်ပြည်သူများဖက်သို့ မျက်နှာမူပေးကြရန် လိုအပ်နေကြောင်းအသံများကို ကျယ်လောင်စွာကြားနေရသည်။

“အရီးမှာသားကို ပြန်မရတာတော့မှန်တယ်။ ဒါပေမယ့် အရီးကတော့ လုံးဝမကျေနပ်ဘူး။ အရီးမှာသား တစ်ယောက်သာရှိတယ်။ ရပ်ရွာမှာလည်း တစ်ခါမှ ပြဿနာမဖြစ်ဖူးဘူး။ မောင်နှမငါးယောက်မှာ အကြီးဆုံး သားတစ်ယောက်သာရှိတယ်။ ကျန်တာမိန်းကလေးတွေ။ နောက်နောင် အရီးသားလို မဖြစ်ရအောင် ကာကွယ် ကြစေချင်တယ်။”ဟု ကိုချစ်သူအောင်၏ မိခင်ဒေါ်အေးအေးနုကတောင်းဆိုသည်။

တိုက်ပွဲဖြစ်နေသည့် ဘက်နှစ်ဘက်စလုံးသည် ပြည်သူအတွက်ဟု နှစ်ဘက်လုံးက ကြွေးကြော်ထားသည်။ သို့သော် လက်ရှိအခြေအနေတွင် တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားရာ နေရာဒေသများရှိ ကျေးလက်နေပြည်သူတို့၏ အသက် အိုးအိမ်စည်းစိမ်ကို ကာကွယ်ပေးဖို့ မေ့နေကြသည်။ ထို့ကြောင့်  လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များအားလုံး တိုက်ပွဲ ကြားက ပြည်သူလူထုအပေါ် စေတနာအမှန်ထားရန်နှင့် လူထုယုံကြည်လေးစားအောင် ပြည်သူဘက် မျက်နာမူ သည့် စည်းကမ်းများကို လိုက်နာစောင့်စည်းရန်လိုမည်ဟု ရှုမြင်သည်။ တိုက်ပွဲမဖြစ်ရေးကို ပြည်သူလူထုအနေဖြင့် တားဆီးမရသော်လည်း ပြည်သူများကို သနားကြင်နာကြရေးကို တောင်းဆိုနိုင်သည်။

အစိုးရအနေဖြင့် ယခုကဲ့သို့ မြစ်ရေများ စိုးရိမ်ရေမှတ်ထက်ကျော်လွန်၍ ရေကြီးလာမည့် အကြောင်းများ၊ မိုးသည်းထန် စွာရွာသွန်း၍ ရေကြီးလာနိုင်သည့်သတင်းအချက်အလက်များကို ပြည်သူများကို ကြိုတင် သတိပေးမှုမရှိခဲ့ဟု လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များနှင့်ဒေသခံများက ဆိုကြသည်။

မင်းထီးသည် အသက်ကိုးနှစ်အရွယ်တွင် ဘုရင်ဖြစ်လာသည်။ ရှေးက တိုင်းပြည်ဆိုးဝါးရခြင်းကို လေ့လာဆန်းစစ်သည်။ တရားဥပဒေ မစိုးမိုးသောကြောင့် ဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိသွားသည်။ မင်းကိုယ်တိုင်ကပင်လျှင် ဥပဒေကို လိုက်နာခြင်း မရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ မင်းထီး နန်းတက်သောအခါ အုပ်ချုပ်ရေး အမိန့်အာဏာ (၅) ရပ်ကို ထုတ်ပြန်သည်။ တရားစီရင်ရေး၌ မျက်နှာကြီးငယ်မထောက် စီရင်ဆုံးဖြတ်၍ ဥပဒေ ပြဌာန်းသည်။ ပြည်သူတို့ထံမှ အခွန်ငွေကိုလည်း တရားမျှတစွာ ကောက်ခံသည်။ တနေ့တခြား တိုင်းပြည်နိုင်ငံ ဖွံ့ဖြိုးသာယာလာခဲ့သည်။

 ဦးစန်းငွေသည် တောင်ကုတ်မြို့နေ လူထုမှ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားသော  မြို့နယ် စည်ပင်သာယာရေးကော်မတီ ဥက္ကဌတစ်ဦးလည်း ဖြစ်သည်။ စစ်တွေတက္ကသိုလ်မှ ဓါတုဗေဒသိပ္ပံဘွဲ့(B.Sc Chemistry) ရရှိထားသူ အသက် (၅၀) အရွယ်ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်အချိန်က သူ၏ မွေးရပ်ဇာတိမြေဖြစ်သော ရမ်းဗြဲ မြို့နယ်၊ စကုကျွန်း၊ ပိန္နဲချောင်းကျေးရွာ၊ ဘုန်းတော်ကြီးစာသင်ကျောင်း (ဘကကျောင်း) တွင် လေးတန်းအထိကို တက်ရောက် သင်ကြားခဲ့ရသူဖြစ်သည်။

“ ကြပ်စင်ကျေးရွာက (၃) ဦးပါသွားပါတယ်။ ဖမ်းဆီးခံရတာဟာ အသက် (၁၇)နှစ်နဲ့ (၁၉)နှစ် ကျောင်းသားလေးတွေပါ။ ကျောက်ဆည်ပြင်က သူငယ်ချင်းအိမ်မှာ စာမေးပွဲအောင်တယ်ဆိုပြီး ပျော်ပွဲစားဖို့ သွားတဲ့အခါမှာ ဖြစ်သွားတာပါ။ အဲဒီကလေးတွေ အရင်က ကျောင်းတက်နေတာပါ။ ဆယ်တန်းကျတဲ့ ကလေးတွေပါ ”

ဒီရေတောများသည် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း အလုပ်အကိုင်များ ဖန်တီးပေးနိုင်ရုံသာမက ထင်းလောင် စာအတွက်ပါ အရင်းအမြစ်များ ရှိနေသည်။ ထိုကြောင့် ဒီရေတောထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းတွင် ဒေသခံများ အဓိက ပူးပေါင်းပါဝင်လာကာ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်းက ပို၍ အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသော လုပ်ငန်းလည်းဖြစ်သည်။

“ကျွန်တော်အမြင်ကတော့ သူ့ကိုလွှတ်ပေးရမယ်။ မလွှတ်ပေးဆိုတာဟာ နိုင်ငံရေးကစားကွက်လို့မြင်တယ်။ ဘင်္ဂါလီနဲ့ ကျွန်တော်တို့ကို ထိုးကျွေးနေတယ်လို့ မြင်တယ်၊ ထွန်းအေးနဲ့အပြင် ဒီ့ပြင်ပြည်သူတွေနဲ့ပါ လုံးဝ မပတ်သက်ဘူး။ ထွန်းအေးကို သူတို့က ထိုးကျွေးတာ”

နဝတ အစိုးရသည် ရခိုင်နိုင်ငံရေးပါတီများဖြစ်သော ALD ပါတီကိုလည်းကောင်း၊ တပ်ပေါင်းစုပါတီကိုလည်းကောင်း ဖျက်သိမ်းခဲ့သဖြင့် နဝတအစိုးရကျင်းပသော အမျိုးသားညီလာခံတွင် ကြိုက်သည်ဖြစ်စေ၊ မကြိုက်သည်ဖြစ်စေ ရခိုင်လူမျိုးအသံကို ပေးနိုင်သည့် ကိုယ်စားပြုနိုင်ငံရေးပါတီ မရှိတော့ဘဲ ရခိုင်ပြည်နယ်မှ တနေရာအနိုင်ရ မြို (ခေါ်) ခမီတိုင်းရင်းသားပါတီသာ တက်ရောက်ခွင့်ရပြီး အမျိုးသားညီလာခံ ညောင်နှစ်ပင်တွင် မြို (ခေါ်) ခမီကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ဒေသ တောင်းဆိုသံများသာ လွှမ်းမိုးပြီး ရခိုင်နှင့် တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုကိုယ်စားပြု နိုင်ငံရေးအသံ လုံးဝပျောက်ကွယ်ခဲ့ရခြင်းမှာ လူမျိုးကြီးတစ်မျိုးဖြစ်သော ရခိုင်တို့ သမိုင်းဟာကွက်နှင့် လူမျိုးအသံ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

စစ်ဘေးရှောင်စခန်း ၁၀၅ ခု ထဲမှာရှိတဲ့ စခန်း ၆၁ ခုက ကျောင်းသူ ကျောင်းသားတွေ ကျောင်းတက်ဖို့အတွက် အဆင့်သင့်ဖြစ်နေမယ့် ကျန်တဲ့ စစ်ဘေးရှောင်စခန်း ၄၄ ခုက ကျောင်းသူ ကျောင်းသား အရေအတွက်တွေကိုတော့ သွားလာရေးနဲ့ ဆက်သွယ်ရေး အခက်အခဲတွေ ရှိနေတာကြောင့် စာရင်းကောက်ယူလို့ မရသေးဘူးလို့ ပြည်နယ်ပညာရေးမှူးရုံးက သိရပါတယ်။

“အမှန်မှာတော့ စစ်ပွဲရဲ့နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေပဲ။ အဲဒီတော့ အကောင်းဆုံးက ဒီစစ်ကို ရပ်လိုက်ဖို့ပဲနော်။ စစ်ကိုရပ်ပါ။ စစ်ပွဲဆိုတာ နိုင်ငံရေးပြဿနာကို မဖြေရှင်းနိုင်သေးတဲ့အတွက်ကြောင့် နိုင်ငံရေးပြဿနာကို မဖြေရှင်းတဲ့အတွက် ဖြစ်လာတဲ့ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာပဲ။”

တပ်မတော်သည် အမျိုးသားနိုင်ငံရေးတွင် ဦးဆောင်မှုအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ရေးဆိုသည့် အယူအဆကို ကိုင်စွဲထားရင်းက တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်များနှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ကြိုးပမ်းနေသည့် အစိုးရမှာလည်း အခက်အခဲဖြစ်စေသည်။

ရာသီဥတု ပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အပူချိန်မှာ တဖြည်းဖြည်းတိုးလာနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံ တွင် ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၄၀ ခုနှစ်အထိ ပျမ်းမျှအပူချိန်အနည်းဆုံး ဝ.၇ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်မှ အများဆုံးအပူချိန် ၁.၁ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အထိ တိုးလာနိုင်ပြီး နွေရာသီတွင် ဝ.၈ မှ ၁.၂ ဒီဂရီအထိ တိုးလာနိုင်ကြောင်း ရာသီဥတုဆိုင်ရာ အချက်အလက်များအား မိုးလေဝသနှင့် ဇလဗေဒ၊ ကောင်းကင်ဂြိုလ်တုကနေ အချက်အလက် ရယူထုတ်ပြန်နေသည့် NASA ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ သိရသည်။

အမှန်အားဖြင့် ကျော့ပိုက်လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်ကြသည်မှာ သံတွဲမြို့နယ်သာ မဟုတ်။ သံတွဲနှင့် ဂွကမ်းခြေတစ်လျှောက် ကျေးရွာကြီးများတွင်လည်း ကျော့ပိုက်လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်နေကြသည်။ သံတွဲကို အခြေစိုက်၍ ကမ်းဝေးငါးဖမ်းသင်္ဘော (Trawler) များရှိသည်။ သို့ရာတွင် ဒေသခံများက ပိုင်ဆိုင်ခြင်းမဟုတ်။ ရန်ကုန်အခြေစိုက် ကုမ္ပဏီများက လာရောက်ဖမ်းဆီးနေခြင်းဖြစ်သည်။ ဤဒေသနေ ရေလုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်သူများမှာ ကမ်းဝေးငါးဖမ်းလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ရန် စိတ်မဝင်စားကြ။

ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)ကိုမူ အစိုးရအနေဖြင့် Bilateral ထက်ကျော်လွန်သော စာချုပ်တစ်ခု (Deep of Commitment) ကို သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးစေလိုသည်။ သို့သော် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA) ကလည်း ယင်းသို့ အစိုးရ၏ ပြောကြားချက်ကို လက်မခံပေ။ Bilateral ထိုးပြီးမှ နိုင်ငံရေးအရ ပြေပြေလည်လည် ဆွေးနွေးနိုင်မည်ဟု ယူဆထားသည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းတို့၏ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုအခြေအနေမှာ အောင်မှတ်မရဘဲ အနုတ်လက္ခဏာသာ ဆောင်နေသည်။