ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ဟာ ဒေသတွင်းလုပ်ငန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လုပ်ပိုင်ခွင့်မရတာကြောင့် လုပ်ငန်းလုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်တာတွေမှာ နှောင့်နှေးမှုတွေရှိတယ်လို့ ရခိုင်ဝန်ကြီးတွေ မကြာခဏ ပြောဆိုကြပါတယ်။

“ ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနမှာ သန့်ရှင်းရေးလုပ်သား၊ ညစောင့်တောင်မှ ပြည်နယ်က ခန့်ထားပိုင်ခွင့် မရှိပါဘူး ” လို့  လူမှုရေးဝန်ကြီး ဒေါက်တာချမ်းသာက ဆိုပါတယ်။

 “ရမ်းဗြဲမြို့နယ်၊ ကျောက်နီမော်ကျေးရွာ အုပ်စုမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ရခိုင်အိမ်ထောင်စု ၄၆၀ ခန့်နဲ့ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်ဘင်္ဂါလီ လူမျိုးအိမ်ထောင်စု ၈၀၀ခန့် အတူနေထိုင်လျက် ရှိကြကြောင်း၊ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် ၇၀၀၀ ခန့် ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းရ ကြောင်း၊ ထိုအစ္စလာမ်ဘာသာဝင် ၇၀၀၀ အထဲမှာ ကမန်မျိုးနွယ်စုဝင် ၂၀၀ ဝန်းကျင်သာ ရှိမည်ဖြစ်ကြောင်း”ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့၏ တစ်နှစ်တာ ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုများကို ပြည်သူများက အားရကျေနပ်မှု မရှိကြပေ။ တစ်နိုင်ငံလုံးစီးပွားရေးကျဆင်းနေသည့်အချိန်တွင် ရခိုင်လူထုသည် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပများကို ထွက်ခွာပြီး အလုပ်လုပ်ကိုင်နေရသောကြောင့်  လူသားအရင်းအမြစ် ဆုံးရှုံံးမှုများရှိသည်။ ဝန်ကြီးချုပ်၏ တစ်နှစ်တာဆောင်ရွက်ခဲ့မှုများကို အားရကျေနပ်မှုရှိကြောင်း ပြောဆိုမှုကို ပြည်သူလူထုက မေးခွန်းထုတ်ကြသည်။

 “ ဒီခေတ်ကြီးမှာ အမြတ်မရပဲ ဘယ်သူမှ မလုပ်ဘူး ကွ။ မင်းပြောတဲ့ ဈေးသစ်ကြီးကို ပင်ပန်းခံပြီးဆောက် လုပ်ခွင့်ရဖို့တောင် တချို့တွေက ဘယ်သူတွေမှာ ဘယ်လို ကပ်ပြီး ကြံနေကြလိမ့်မလဲမသိဘူး။ ဘယ်သူကမှ မင်းလို ငတုံးမဟုတ်ဘူးကွ”

အင်းဒင်ကိစ္စမှာ တပ်မတော်ဖက်က အရာရှိ ၄ ဦးနဲ့ တစ်ခြားအဆင့် ၃ ဦးတို့ကို ထောင်ဒဏ်များချမှတ်ခဲ့ပြီး ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များနှင့် အရပ်သားများကိုလည်း အရေးယူခဲ့သည်။ ယနေ့ထိတိုင်အောင်လည်း အင်းဒင်ကျေးရွာကို သတင်းမီဒီယာများ လာရောက်နေဆဲဖြစ်သည်။ သို့သော် တချို့သတင်းဌာနများမှာ ဒေါ်ယိုင်နုဖြူတို့လို အနာပေါ်ဆူးကျနေသည့် ဒုက္ခကို သိလိုခြင်းမရှိကြဘဲ၊ သင်္ချိုင်းသို့ သွားရန်သာ ပြောဆိုကြသည်ဟု ဒေသခံများက ပြောကြသည်။

တကယ်တော့ ရသေ့တောင်ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲရလာဒ်ဟာ ဒေါက်တာအေးမောင်  ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ ( ANP) မှ နုတ်ထွက်ခဲ့ပြီးနောက် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ ( ANP) ကို ရခိုင်လူထုထောက်ခံမှု လုံး၀ သိသိသာသာ ကျဆင်းသွားတာကို ထင်ဟပ်စေခဲ့ပါတယ်။  ဘယ်လိုဘဲဖြစ်ဖြစ် ရသေ့တောင်ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲရလာဒ် ဟာ ရခိုင်အမျိုးသားပါတီအတွက် သင်ခန်းစာယူစရာဖြစ်သလို၊  ပါတီတွင်း ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေ လုပ်ကာ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဖို့ သတိပေး ခေါင်းလောင်းထိုးလိုက်တာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

စစ်ဆေးနေစဉ်ကာလမို့ မည်သူနှင့်မျှတွေ့ခွင့်မပေးနိုင် ဆိုသည်မှာ ဥပဒေကြောင်းအရ တရားမဝင်ပေ။ ရဲလက်စွဲဥပဒေ အပိုဒ် ၁၁၉၆ တွင် ချုပ်နှောင်ထားသော နေရာကို သိလျှင် အစားအသောက်၊ အဝတ်အစား တို့ကို ပေးပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု ပြဌာန်းထားပေသည်။ အပိုဒ် ၁၁၉၈ တွင်လည်း ရဲအချုပ် (သို့မဟုတ်) ထောင်တွင် ချုပ်နှောင်ထားစဉ် ဧည့်သည်နှင့် ရှေ့နေတို့သည် အဖမ်းခံရသူနှင့် တွေ့ခွင့်ရှိသည်။ ဥပဒေအကြံပေးခွင့်ရှိသည်၊ အစားအသောက် အဝတ်အစားပေးခွင့်ရှိသည်ဟု ပြဌာန်းထားပေသည်။

လက်ရှိမြေပြင်အခြေအနေမှာ တစ်သီးပုဂ္ဂလကိုယ်စားလှယ်လောင်းဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင်ရဲ့သား ဦးတင်မောင်ဝင်းဟာ လူထုထောက်ခံမှုနဲ့ အားသာချက်တွေ အများဆုံးရထားသလို၊ ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ ကလည်း သူတို့ရဲ့အမာခံနယ်မြေဖြစ်တဲ့အတွက် အားသာချက်ရှိနေပါတယ်။

ဒီနေ့ ရသေ့တောင်ရွေးကောက်ပွဲ အခြေအနေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ရခိုင်နိုင်ငံရေး သမားတွေဟာ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို အခြေခံတဲ့လမ်းကြောင်းအတိုင်း သွားနေတာမဟုတ်ဘဲ အုပ်စုပြိုင်ဆိုင်မှု၊ ပုဂ္ဂလ ပြိုင်ဆိုင်မှု လုပ်နေကြတာလို့ သုံးသပ်မိပါတယ်။ ANP ပါတီလို တစ်ပြည်နယ်လုံးထောက်ခံခဲ့တဲ့ ပါတီကို ဦဆောင်ခဲ့ပြီး လူထုထောက်ခံမှု အများဆုံးရယူထားတဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင်ဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို ဦးထိပ်ပန်တဲ့ ပုံစံမပေါက်ဘဲ နောက်ထပ်ပါတီထောင်ပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်၊ ဖယ်ဒရယ် ပြောနေတာဟာ ဘယ်လိုမှ လက်တွေ့မကျသလို ဒေါက်တာအေးမောင်ကြောင့် ALD အုပ်စုထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရတယ်ဆိုတဲ့ ပုံစံနဲ့ ပြောဆိုနေ ကြတဲ့ ANP ထောက်ခံသူတွေရဲ့ လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာက အယူအဆဟာလည်း သိပ်ပြီး လက်တွေ့မကျဘူး ထင်တယ်။

သို့သော် စာကြည့်တိုက်သည် လူငယ်များ၏ စာဖတ်လိုအားနှင့် စာကြည့်တိုက်မှ ဝန်ဆောင်မှုပေးနိုင်အားက မမျှမတ ဖြစ်နေရ၏။ မိုးများရာကိုသာ ရေသွန်တတ်ကြသာ လူအများစုကြားထဲတွင် ဆင်းရဲနုံချာသော ရိုးမရင်လှိုင်းစာကြည့်တိုက်ကတော့ သနားစရာပင် ဖြစ်၏။

    အပေါက်ဝ လူငယ်ဖွံ့ဖြိုးရေး ပရဟိတဂေဟာတွင် ပထမဦးစားပေးအဖြစ် မိဘမဲ့၊ ဒုတိယဦးစားပေးမှာ မိမဲ့(သို့) ဘမဲ့နှင့် နောက်ဆုံး မိဘများစုံလင်စွာရှိသော်လည်း ဆင်းရဲနွမ်းပါးသော မိသားစုများမှ ကလေးငယ်များကို ဦးစားပေးထားရှိကာ ၁၉၈၆ ခုနှစ် စတင်ထူထောင်သည့်အချိန်တွင် ကျောင်းသား ၁၅ ဦးဖြင့် စတင်ထူထောင်ခဲ့ ပြီး ဆရာတော်မှာလည်း သင်္ကန်း(၃)စုံထက် အပိုမရှိသလို၊ ကျောင်းသားများစားသောက်ရေးအတွက် ဝါဆို အလှူငွေများပင် အသုံးပြုခဲ့ရပြီး၊ စပါးများရိတ်သိမ်းချိန်၌ တလင်းများသို့သွားရောက်ကာ စပါးအလှူခံခြင်းများ ကိုပါ ပြုလုပ်ခဲ့ရ သည်ဟု သိရသည်။

 "ဒီအထဲမှာ အစိုးရအဖွဲ့ရော၊ လွှတ်တော်ရော ပြည်သူတွေအတွက် တာဝန် ကျေသလားမေးရင် ဘယ်သူမှမကျေဘူး။ ပြည်သူအတွက် အပြည့်အ၀ တာဝန်ယူမလားမေးရင် ဘယ်သူမှ တာဝန် မယူရဲကြဘူး။ ကြိုးစားပြီးဆောင်ရွက်ကြဖို့၊ အားနည်းချက်တွေကို ပြုပြင်ကြဖို့ ကျွန်တော်တို့မှာ လိုအပ်တာတွ အများကြီးရှိတယ်"

            ရခိုင်ပြည်သည် ဗြိတိသျှလက်အောက်သို့ကျရောက်ခဲ့ရပြီးနောက် ရခိုင်ခေါင်းဆောင်အချို့သည် လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရန် လျှို့ဝှက်စီစဉ်ခဲ့ကြသည်။ မင်းသားကြီးရွှေဘန်း၊ ဒေးဝန်းကြီးအောင်ကျော်ရွှီ၊ မြို့သူကြီး အောင်ကျော်ဇံ စသောခေါင်းဆောင်များ၏ လျှို့ဝှက်အကြံအစည်များအား လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် စံရဖွေဆိုသူက ဗြိတိသျှတို့အား လက်ထောက်ချ ဖော်ကောင် လုပ်ခဲ့သဖြင့် တော်လှန်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ ပျက်ပြားခဲ့ရသည်။ခေါင်းဆောင် များသည်လည်း ဖမ်းဆီးထောင် ချခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ရခိုင်သမိုင်းတွင် စံရဖွေ၏အမည်သည် အမျိုးသားသစ္စာဖေါက်အဖြစ် ကဗ္ဗည်းမှတ်တမ်း တင်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ စံရဖွေသည် မိမိ၏ရာထူးအာဏာအတွက် တိုင်းပြည်ကိုရောင်းစားခဲ့သူ၊ သစ္စာ ဖေါက်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့တို့၏ အသုံးချခံလည်းဖြစ်ခဲ့သည်။

ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ(ANP) ဟာ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အမတ်နေရာ ၆၃ နေရာ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် ခဲ့ပါတယ်။ အမျိုးသားလွှတ်တော် ၁၀ နေရာ၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ၁၂ နေရာ၊ ပြည်နယ်လွှတ်တော် ၂၂ နေရာနဲ့ ရခိုင်တိုင်းရင်းသားရေးရာဝန်ကြီး ၁ နေရာ အနိုင်ရရှိခဲ့တာက ပါတီနှစ်ခု ပေါင်းစည်းလိုက်ခြင်းကြောင့် အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့တဲ့ ထင်ရှားတဲ့ သာဓကဖြစ်လာပါတယ်။

အထူးသဖြင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ဆို သည့် စကားရပ်သည် အသက်ဝင်ရန်မဆိုထားနှင့် မြည်းစမ်းခွင့်ပင် မရကြသေးပေ။ လက်ရှိအစိုးရသည် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို လက်မခံ၍ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ်မှောက်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် လည်း ၂၀၁၅ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရ၍ အစိုးရအဆင့်ဆင့်ကို ဖွဲ့စည်းကြသည့်အခါတွင် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအတိုင်းပင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်များတွင် မဲအများစု နိုင်ခဲ့ကြ သော  ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ(SNLD) နှင့် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ(ANP)တို့ကို လက်တွဲမ ခေါ်ဘဲ ချန်ထားရစ်ခဲ့ကြသည်။

“တောင်သူလယ်သမားတွေမှာ မရှိဆင်းရဲလုပ်ကိုင်နေရတဲ့အတွက် လယ်တွေမှာ မြေဆီမကြဲနိုင်၊ စိုက်ဘဏ် ချေးငွေမဆပ်နိုင်၊ စပါး၊ဆန်တွေ ဈေးကောင်းမရတဲ့အတွက် ခံစားခဲ့ရတယ်။ စပါး မပေါ်သေးတဲ့အချိန်မှ ဆန်၊စပါးဈေးတွေ တက်လာတာကတော့ တောင်သူတွေအတွက် တရားမျှတမှုမရှိဘူး ” ဟု တောင်သူ ဦးမောင်ယဉ်စိန်က ပြောသည်။

  အားလုံးဟာဒေသခံလည်းဖြစ် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီမှ ထုတ်ပယ်ခံရသူအုပ်စု၊ ထွက်ခွာချင်သူ အုပ်စု၊နဲ့ လောလောဆယ် ပါတီတွင်းကျစ်လျစ်ခိုင်မာမှု အားနည်းနေသေးတဲ့ ပါတီ တွေရဲ့ပြိုင်ဆိုင်မှုဟာ  ဒေသခံ နိုင်ငံရေးကို နားမလည်တဲ့ပြည်သူ များအတွက်တော့ အတော်ကိုအရွေးရခက်မဲ့သဘောမှာရှိပါတယ်။ သေဆုံးသူ ဦးဖိုးမင်းရဲ့မျက်နှာ၊ ရခိုင်အမျိုးသားပါတီရဲ့ ဂုဏ်ကိုထပ်ဖေါ်မလား? လူထုအပေါ်သြဇာကြီးမားတဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင် ရဲ့မျက်နှာကိုထောက်ပြီး သူ့သားကိုရွေးချယ်လိုက်ခြင်းဖြင့် ဒေါက်တာအေးမောင်ရဲ့ ဂုဏ်ကိုဖေါ်ထုတ်ကြမလား? အစဉ်အလာကြီးမားခဲ့တဲ့ ရခိုင်ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ကို ပူပူနွေးနွးအကဲစမ်းကြမလား? နိုင်ငံတော်အဆင့်  အစိုးရဖွဲ့ထားနိုင်တဲ့ပါတီကို ရွေးချယ်ပြီး ဖွံ့ဖြိုးရေးကိုတည်ဆောက်ကြမလား၊ ဆိုတာ မကြာခင်ကာလမှာ မြင်တွေ့လာကြရတော့မယ့်အခြေအေနေဖြစ်ပါတယ်။ 

 လက်ရှိအစိုးရအနေဖြင့် မည်သည့်လူမျိုးကိုမဆို နိုင်ငံတော်အကျိုးစီးပွားအလို့ငှာ သင့်တော်သည်ဟု ယူဆပါက နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကဒ် ပေးပိုင်ခွင့်ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရခိုင်လူမျိုးဖြစ်ဖြစ်၊ ကမန်လူမျိုးဖြစ်ဖြစ်၊ ခမီးလူမျိုးပဲ ဖြစ်ဖြစ် သူ့မူရင်းလူမျိုး အမည်ဖြင့်သာ နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကဒ်ပြားများကို လုပ်ပေးသင့်ပါ တယ်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်နေသည့် ကမန်တိုင်းရင်းသားလူမျိုး နိုင်ငံသားစိစစ်ရေးကဒ် ရရှိသည်မှာ  အဆန်းမဟုတ်ပေမဲ့ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သည့် ဧည့်နိုင်ငံသား ဘင်္ဂလီလူမျိုး တို့က ကမန် တိုင်းရင်းသားဟုဆိုကာ ရောင်ခြည်တော်နှင့်ရောလွှတ်သည် ဆိုသည့် စကားအတိုင်း လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာနက အကျင့်ပျက် ဝန်ထမ်းတချို့နဲ့ပေါင်းပြီး မသမာသော နည်းလမ်းဖြင့် နိုင်ငံသား စိစစ်ရေးကဒ်ရရှိသွားမည်ဆိုပါက အနာဂတ် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အလွန်ရင်လေးဖွယ် ကောင်းပါတယ်။

ဖိုးလုံးကိုလုပ်ကြံလိုက်တဲ့သေနတ်သမားဟာ ဘယ်သူမှန်းမသိလိုက်ဘူး။ရဲတွေလည်း စစ်တွေမြို့တွင်း မှာလုံခြုံရေးတိုးမြှင့်ချထားတယ်။စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေလုပ်ကြတယ်။ဖိုးလုံးသေဆုံးမှုနဲ့ပတ်သတ်ပြီး သံသယရှိသူတွေကို ရဲစခန်းကို ခေါ်ယူစစ်ဆေးကြတာတွေရှိတယ်။