“မလျှောက်ထားတော့ အလိုလိုနေရင်း တရားခံဖြစ်ပြီ။ ဒီမြေက အထောက်အထားရှိလားပြ၊ မရှိတော့ ဒီလူက မြေလွတ်၊ မြေရိုင်းဥပဒေအရ အရေးယူ ခံရတော့မယ်။ အရေးယူခံရမယ်ဆိုတော့ လယ်ယာမြေဥပဒေလို မဟုတ်ဘူး။ မြေလွတ်၊ မြေရိုင်းကျတော့ ထောင်ဒဏ်ပါတယ်။ အဲ့လိုကျတော့ ပိုပြီးဆိုးသွားပြီ” 

တည်ခင်းစရာစားပွဲမပါ၊ အသားဟင်း၊ ငါးဟင်းမပါ၊ ဆီမပါဆားမပါ အသီးအရွက်ဟင်းတစ်ချို့နဲ့  မြက်ခင်းစိမ်းပေါ်မှာ တည်ခင်းထားတဲ့ ထမင်းဝိုင်းတစ်ခုရဲ့ ဘေးမှာတော့ ပန်းကန်တစ်ယောက် တစ်ချပ်စီကိုင်ထားကြတဲ့ ကလေးတွေဟာ စက်ဝိုင်းပုံသဏ္ဍန် ထိုင်နေကြတယ်။ သူတို့ရဲ့အလယ်က ဟင်းခွက်တစ်ချို့ကို သူတစ်ခါ ငါတစ်လှည့် လက်နဲ့ယူကာ ချူးချူးရှဲှရှဲနဲ့ စားသောက်နေကြပါတယ်။

တပ်မတော်၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ရခိုင်ပြည်နယ် အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်နယ်မြေရှိ NCA လက်မှတ်ရေးထိုးရန် ကျန်ရှိနေသေးသော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းနှင့် ဆွေးနွေးမည်ဟု မပါဝင်သောကြောင့် တပ်မတော်အနေဖြင့် တခြားနေရာများတွင် တိုက်ပွဲများ ရပ်ဆိုင်းပြီး ရက္ခိုင့်တပ်မတော်(AA)ကို အင်အားသုံး တိုက်ခိုက်မည်လားဟု ရခိုင်လူထုက စိုးရိမ်ကြသည်။

ကိုရဲဇော်ကို ဖိုးလုံး၏ ဇနီးဖြစ်သူ ဒေါ်မွှေးဇာနည်အောင်က တရားလိုလုပ် တိုင်တန်းသောကြောင့် စစ်တွေမြို့ အမှတ်(၂) ရဲစခန်းတွင် (ပ) ၉၀/၂၀၁၈ ရာဇသတ်ကြီး ဥပဒေပုဒ်မ ၃၀၂ အရ အမှုဖွင့်ထားသည်။ လက်ရှိတွင် သူ့အမှုကို မှုခင်းတပ်ဖွဲ့ (CID) က စစ်ဆေးလျက်ရှိသည်ဟု အမှတ် (၂) ရဲစခန်းက သိရသည်။

သမိုင်းဟူသည် အတိတ်ကာလများက ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့် အမှန်တရား။ ထိုအမှန်တရားများကို ပြန်လည်တူးဆွခြင်းသည် အနာဟောင်းကို အပ်ဖြင့်ဆွသလို တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဘက် အမုန်းပွားကြရန်လည်း မဟုတ်ပေ။ အတိတ်၌ဖြစ် ပျက်ခဲ့သမျှ အကောင်းဖြစ်စဉ်များကို အတုယူကြနိုင်ရန်နှင့် အဆိုးဖြစ်စဉ်များကို သင်ခန်းစာယူကာ  လက်ရှိအချိန်တွင် မိမိတို့၏ တိုင်းပြည်နိုင်ငံအတွက် အကောင်းဆုံးသော အကျိုးများကို သယ်ပိုးနိုင်ကြရန်ပင် ဖြစ်သည်။

ဗဂျီးကျော်ကို ပေါက်တောမြို့ နယ်၊ တောင်ချောင်ကျေးရွာတွင် ၁၉၄၄ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ (၈) ရက်နေ့တွင် ဦးကျော်သာ၊ ဒေါ်ကျော့မေ တို့က မွေးဖွားခဲ့သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးဦးလှကျော် ဖြစ်သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းတွင် စစ်တွေမြို့ကို ဂျပန်များက ဗုံးကြဲကြသည်။ ယင်းအချိန်တွင် စစ်တွေ ဒေသခံများမှာ ကြက်ကိုင်းတန်၊ ရေ ချမ်းပြင်နှင့် ပါဒလိတ်ကျေးရွာများသို့ တိမ်းရှောင်ကြသည်။ ဗဂျီးကျော်တို့ မိဘများက  တောင်ချောင်ရွာသို့ စစ်ဘေးရှောင်ရန် ထွက်ပြေးသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်အလယ်ပိုင်းဒေသက လယ်သမားတွေဟာ စပါးအထွက်နှုန်းတိုးတက်ရရှိစေဖို့ စိုက်ပျိုးနည်း ပညာသစ်ကို လက်ခံပြီးအသုံးချလာကြသလို ကြိုတင်ခန့်မှန်းမရနိုင်တဲ့ရာသီဥတုအခြေအနေနဲ့ လုပ်သားရှားပါးလာမှုအပါအဝင် လူမှုရေးနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အပြောင်းအလဲတွေနဲ့လည်း အဆင်ပြေကိုက်ညီအောင် ကြိုးစားအားထုတ်လာကြပါတယ်။

မြန်မာ့တောင်သူလယ်သမားများသည် ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် တောင်သူလယ်သမားဆင်းရဲသားများ၊ ခေတ်ပညာမတတ်ကြသူများ၊ ရိုးလွန်း,အ လွန်းသူများ စသော အမည်နာမများအောက်၌ ရှင်သန်ခဲ့ကြရသည်။ ကျေးလက်ဒေသမှ  မိရိုးဖလာတောင်သူလယ်သမားအများစုသည် လယ်ယာမြေဥပဒေကို(ဃ.ဂ.ဏ.န) မသိကြ သူများ၊ စိုက်ပျိုးစရိတ်ချေးငွေ (အမတော်ကြေးငွေ) ထုတ်ယူရန် လက်မှတ်မထိုးတတ်ကြသူများ၊

တပ်မတော်က စစ်ဆင်ရေးနယ်မြေအလိုက် စစ်ရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုများအားလုံးကို ရပ်ဆိုင်းပေးပါမည်ဟု ပြောဆိုမှုမှာ အနောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်နယ်မြေ မပါဝင်သောကြောင့် တပ်မတော်နှင့် AA တို့ တိုက်ပွဲ ဆက်လက်ပြင်းထန်မည်ကို စိုးရိမ်မှုရှိနေကြသည်။

ရက္ခိုင့်တပ်မတော်(AA) နှင့် ပတ်သက်ပြီး လူအများစိတ်ဝင်စားနေသည့် အချက်တစ်ခုမှာ Arakan Dream ၂၀၂၀ ဟု လူသိများသည့် “ရခိုင့်အိပ်မက်” ဟူသည့် စကားဖြစ်သည်။ ယင်းသည် ရခိုင်လူထုထံသို့ AA က တပ်လှန့်သံတစ်ခု ပေးထားခြင်းဟုဆိုသည်။ သို့သော် ယင်းသို့ပြောကြားချက်သည် ရခိုင်ပြည်ကို ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် ပြည်သိမ်းတိုက်ပွဲ ဆင်နွှဲသွားမည်ဟု ပြောဆိုခြင်းမဟုတ်ဟု ဗိုလ်ချုပ်ထွန်းမြတ်နိုင်က ၂၀၁၇ ခုနှစ်က ပြည်သူလူထုသို့ ရှင်းလင်းချက်တွင် အခိုင်အမာ ပြောဆိုထားသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်နေ့ကို ပြည်နယ်အနှံ့တွင် စည်ကားသိုက်မြိုက်စွာ ကျင်းပနေကြသည်။ ယင်းအပြင် ရခိုင်လူမျိုးတို့ နေထိုင်ကြသည့် ရန်ကုန်၊ ရှမ်းပြည်နယ်၊ ဧရာဝတီတိုင်း စသည့် နေရာများတွင် ကျင်းပကြသည်။ သို့သော် ရခိုင်လူမျိုးတို့ ကြိုက်နှစ်သက်သည့် ပြည်နယ်နေ့ မဟုတ်သေးပေ။

ဆံတော်ရှင်စေတီတော်မြတ်ကို နဂါးတို့က ကျောက်စုစေတီတော်အဖြစ် ဦးစွာတည်ထားခဲ့ကာ စန္ဒာသူရိယဘုရင်မင်းက ထပ်မံမွမ်းမံတည်ထားခဲ့ပြီး ဝေသာလီခေတ်တွင် မဟာစန္ဒြားမင်းကြီးက လုံးတော်ပြည့် ရွှေချပူဇော်ခဲ့သည်။ ယင်းအပြင် မြောက်ဦးခေတ်အရောက်တွင် ဘုရင်မင်းဗာကြီး၏ မိဖုရား စိုးမဲကျီက ပျက်စီးနေသည့် ထိုစေတီတော်ကို တဖန်ပြန်လည် မွမ်းမံတည်ထားခဲ့ကြောင်း သမိုင်းမှတ်တမ်းများက ဆိုသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ ကလေးသေဆုံးမှုနှုန်းသည် တစ်နိုင်ငံလုံးပျမ်းမျှနှုန်းထက် မြင့်တက်နေကြောင်းနှင့် ကလေးမွေးဖွားသည့် အမျိုးသမီးများ၏ ၁၉ ရာခိုင်နှုန်းသာလျှင် ကျွမ်းကျင်သည့် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများရှိသည့် ဆေးရုံဆေးပေးခန်းများတွင် မွေးဖွားကြောင်းလည်း သိရသည်။

၎င်းစီမံကိန်းကြီးသည် အခြေခံအဆောက်အဦး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အခွင့်အရေးကောင်းတစ်ရပ် ဖြစ်သော်ငြားလည်း စီးပွားရေးနှင့် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ စိန်ခေါ်မှုများစွာ ရှိနေသည်။ အထူးသဖြင့် အနောက်ကမ္ဘာ အုပ်စုက  OBOR  စီမံကိန်းတွင် ပါဝင်မည့် နိုင်ငံများသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကြွေးထောင်ချောက်နှင့် ၎င်းနိုင်ငံများ၏ အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် နယ်မြေဂုဏ်သိက္ခာ ထိခိုက်လာမည်ကို စိုးရိမ်ကြသည်။

ရခိုင်ဗီဒီယိုဇာတ်ကားတွေ ရိုးတောင်တစ်ဘက်ကျော်ဖို့နဲ့ ရုပ်သံလိုင်းတွေက ဝယ်ယူကမ်းလမ်း လာဖို့ဆိုရင် အရင်ဆုံးအသံစနစ်ကို ပြင်ရပါမယ်။ ထွက်ခဲ့သမျှ ရခိုင်ဗီဒီယိုဇာတ်ကားတွေမှာ အားအနည်းဆုံးက အသံပါ။ အောက်ဒိုးရိုက်တဲ့အခန်းတွေမှာ ပြောကြတဲ့ အသံတွေဆိုရင် မကြည်လင် (Clear) မဖြစ်လို့ ဝိုးတဝါး အသံတွေပဲ ကြားနေရတယ်။ အသံစနစ်ကြောင့် ရခိုင်စကားကို ရခိုင်လူမျိုးတွေ နားမလည်ဘူး ဖြစ်နေကြရတယ်။

တစ်နေ့လမ်းလျှောက်ထွက်လာတော့ အမျိုးသားတစ်ယောက်က သူ၏လိင်အင်္ဂါကို ထုတ်ပြပြီး လမ်းလျှောက်လာသော စာရေးသူကိုကြည့်ပြီး အာသာဖြေပြသည်။ ညီမချင်း မစာနာသောလုပ်ရပ်က စာရေးသူကို အော့နှလုံးနာစေသည်။ သို့သော် အကာအကွယ်မဲ့သော အမျိုးသမီးများအဖို့ နှုတ်ပိတ်ပြီး မမြင်ချင်ယောင်ဆောင်ရုံမှအပ တခြားနည်းလမ်းမရှိပေ။ မှတ်မှတ်ရရ ယင်းနေ့မှာ  အစအနောက်ခံရသည့် အကြိမ်အရေအတွက် လမ်းအစကနေ အဆုံးအထိ အကြိမ် ၂၉ ကြိမ်ဖြစ်သည်။ တကယ်တမ်း နက်နက်နဲနဲ စဉ်းစားကြည့်မယ်ဆိုလျှင်  စစ်တွေမြို့အတိုင်းအတာတွင် ဘယ်လောက်ဆိုးဆိုးရွားရွား ဖြစ်နေပြီလဲ။

ဆိုတော့ အသံကောင်းဟစ် ပြနေရုံလောက်နဲ့တော့ တိုးတက်လာနေပါတယ်ဆိုတဲ့ အရာတွေကို လူတွေက လက်ခံကြမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ သိသိသာသာ ပြောင်းလဲလာတဲ့ အခြေအနေမျိုး၊ ထင်သာမြင်သာရှိတဲ့ အပြောင်းအလဲမျိုးကို မမြင်ရဘဲနဲ့တော့ လက်ခံ ယုံကြည်ပေးဖို့ ခက်ခဲပါလိမ့်မယ်။ အဓိက တိုင်းပြည်ရဲ့ စီးပွားရေး ပြန်လည်ဦးမော့လာရေး၊ တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေးနှင့် ထဝရငြိမ်းချမ်းရေး၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးနှင့် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတို့ဘက်မှာ အပေါင်းလက္ခဏာဆောင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးကို မတွေ့မြင်ရ ဘဲ အောင်မြင်နေပါတယ်၊ တိုးတက်နေပါတယ် ဆိုတာမျိုးကို လူတွေကလက်ခံ ယုံကြည်ပေးလိုက်ဖို့ကျတော့ တော်တော်လေး ခဲယဉ်းပါလိမ့်မယ်။ 

ရသေ့တောင်မြို့နယ်ဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ အဆင်းရဲဆုံးမြို့နယ်လို့လည်းပြောလို့ရပါတယ်။ ပြည်ပထွက်ခွာမှုတွေ အဆမတန်များပြားနေတဲ့ မြို့လည်းဖြစ်တယ်။ အရပ်စကားတစ်ချို့အရဆိုရင် အသုဘချတာတောင် ထမ်းပို့မယ့် ယောက်ျားတွေမရှိလို့ မိန်းမတွေက ထမ်းပြီးချရတယ် လို့တောင် ပြောဆိုကြတာရှိပါတယ်။

   ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် အရပ်သားစစ်စစ်အစိုးရ NLD တက်လာပြီးနောက် ပြည်သူများက ပိုမိုပြည့်ဝသော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတော်ကို မျှော်လင့်ခဲ့ကြသည်။ လက်ရှိအချိန်အထိ NLD ဟစ်ကြွေးလာခဲ့သော ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းကို ပြည်သူများ ပြည့်ပြည့်၀၀ မရရှိကြသေးသော်လည်း NLD အစိုးရအပေါ်တွင် ပြည်သူများက နားလည်နေကြဆဲပင် ဖြစ်သည်။