ရှည်မျောမျောဝတ်ရုံကြီး ဝတ်ဆင်ထားသည့် အရပ်တိုတို သက်ကြီးပိုင်း အာရှသားတစ်ဦး အနီးတွင် အရပ်ရှည်ရှည် တောင့်တောင့်ကြီး ရပ်နေသော ရုရှားအရာရှိတစ်ဦး၏ ဓာတ်ပုံများသည် မြန်မာဆိုရှယ်မီဒီယာ၌ ဇွန်လနှောင်းပိုင်းတွင် အထူးပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။

ဘိုင်ဒန်အစိုးရက တနင်္လာနေ့တွင် ဆက်လက်အတည်ပြု ပြဌာန်းလိုက်သည့် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု အစီရင်ခံစာ၌ မြန်မာ၊ အီသီယိုပီးယား၊ တောင်ဆူဒန်နှင့် အီရီထရီးယားနိုင်ငံတို့သည် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ပဋိပက္ခများတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေသဖြင့် ထိုနိုင်ငံများအပေါ် အမေရိကန်က ဒဏ်ခတ်အရေးယူမှုများ ထပ်တိုး ချမှတ်နိုင်ခြေ ရှိနေသည်ဟု သတိပေးဖော်ပြထားသည်။

အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာတွင် တရုတ်၏ အကွက်ရွှေ့မှုများသည် အလုံးစုံမျှော်လင့်ထားသကဲ့သို့ မဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၂၀၀၁ ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် အိန္ဒိယသည် ယင်း၏ ပထမဆုံးနှင့် တစ်ခုတည်းသော ကြည်း၊ ရေ၊ လေတပ်များပူးတွဲ တာဝန်ထမ်းဆောင်သည့် Andaman and Nicobar Command စစ်ဌာနချုပ်ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အိန္ဒိယ ကုန်းမြေအရှေ့ပိုင်းပင်လယ်ပြင်ရှိ မဟာဗျူဟာ အကျိုးစီးပွားများ ကို ကာကွယ်ရန်နှင့် အထူးအားဖြင့် တရုတ်၏ ရေကြောင်းလှုပ်ရှားမှုများကို စောင့်ကြည့်ရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။

စစ်တပ်သည် လုပ်ငန်းလိုင်စင်ထုတ်ပေးမှုကို ထိန်းချုပ်ထားရာ ကျောက်စိမ်းထုတ်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းသည် “စစ်အာဏာရှင်များ၏ အသက်ဆက်မည့် ရန်ပုံငွေနှင့် နီးစပ်ရာလုပ်ကိုင်ခွင့်ပေးခြင်း” တို့ဖြစ်လာမည်ကို စိုးရိမ်နေရပြီး ၎င်းတို့လက်တွင် အာဏာဆက်လက် ထိန်းချုပ်ထားရန် ကြိုးစားနေကြောင်း Global Witness ၏ အင်္ဂါနေ့က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် အစီရင်ခံစာတစ်ခုတွင် ဖော်ပြထားသည်။

ဂျပန်နှင့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံဖြစ်သည့် မြန်မာသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကပင် ရှည်လျားသည့် ဆက်ဆံရေးသမိုင်းကြောင်း ရှိခဲ့ပြီး ထိန်းသိမ်းခံခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏ ဖခင်ဖြစ်သူ ခေတ်သစ် မြန်မာပြည်လွတ်လပ်ရေးဗိသုကာ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းဦးဆောင်သည့် တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုများကို ထိုအချိန်က ဂျပန်အစိုးရအုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းက ကူညီခဲ့ပြီး လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲဝင်ရန် တပ်မတော်ကို ဖွဲ့စည်းပေးရာတွင်လည်း ကူညီပေးခဲ့သည့် အစဉ်အလာရှိခဲ့သည်။

အရပ်သားထောင်ချီ သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရပြီးနောက်တွင် ရီဂင်အစိုးရသည် အထောက်အပံ့များနှင့် လက်နက်ရောင်းချမှုများ အားလုံးကို ဆိုင်းငံ့ခဲ့သည်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ (နဝတ) ဖွဲ့စည်းခြင်း၊ ဒီမိုကရေစီခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အား ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် နေအိမ်အကျယ်ချုပ် ချမှတ်ခြင်း၊ ၁၉၉၀ ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရ NLD ပါတီကို အာဏာလွှဲပေးရန် ငြင်းဆန်ခြင်း အစရှိသော နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်ရပ်များနှင့်အတူ ထပ်တိုး ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများ ချမှတ်သည်။

လုံခြုံရေးကောင်စီ အစည်းအဝေး ထုတ်ပြန်ချက်များကဲ့သို့ အတိအကျ လိုက်နာရန် မလိုအပ်သည့် ကုလညီလာခံ၏ ဤသမိုင်းဝင် ကြေညာချက်၌ မြန်မာစစ်တပ်အား အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာချက် ရုတ်သိမ်းရန်၊ လူ့အခွင့်အရေးကို လေးစားလိုက်နာရန်နှင့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပါအဝင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အားလုံးကို ပြန်လွှတ်ပေးရန် တောင်းဆိုထားသည်။

ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်များအတွင်း KNU နှင့် KIO တို့ကဲ့သို့ ဝါရင့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အုပ်စုများသည် မြန်မာစစ်တပ်အပေါ် ထိုးစစ်ဆင်မှုများ အရှိန်မြှင့်ခဲ့ကြသည်။ ချင်းတောင်တန်းများပေါ်မှ တူမီးနှင့် ပြောင်းချောသေနတ်များ ကိုင်ဆောင်ထားသည့် လယ်သမားများ၏ ဒေသအလိုက် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ကာကွယ်ရေးတပ်များ၏ ထိုးစစ်များကြောင့်လည်း မြန်မာစစ်တပ်သည် အထိနာမှုများ ရှိသည်။

မလေးရှားနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်သည် ရိုးရှင်းကြောင်း၊ အခြားနိုင်ငံများနှင့် ရင်းနှီးသည့် သံတမန်ဆက်ဆံ ရေး ထူထောင်ထားရှိခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုသို့ဆက်ဆံခြင်းသည် မိမိတို့နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို အလျှော့အတင်း လုပ်ခွင့်ပြုခြင်း မဟုတ်ကြောင်း ဝန်ကြီး၏ ကြေညာချက်တစ်ခုတွင် ဖော်ပြထားသည်။ မနှစ်က အစိုးရအပြောင်းအလဲ ရှိသည့်တိုင်အောင် တောင်တရုတ်ပင်လယ်အရေးတွင် မလေးရှား၏ ရပ်တည်ချက်သည် ပျော့ပျောင်းမည်မဟုတ်ကြောင်းလည်း ဖော်ညွှန်းပြောဆိုခဲ့သည်။

အာဆီယံအဖွဲ့က ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်အား မြန်မာစစ်တပ်၏ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်အဖြစ်သာ အသိအမှတ် ပြုထားချိန်၌ Lim Jock Hoi ၏ ယခုလုပ်ရပ်သည် မြန်မာစစ်အုပ်စုကို တရားဝင် အသိအမှတ် ပြုလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ အာဆီယံသည် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင် အာဏာသိမ်းထားသော်လည်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏ အစိုးရအဖွဲ့ကိုသာ တရားဝင်အသိအမှတ် ပြုထားဆဲဖြစ်သည်။

အမျိုးသား ညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) သည် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ် (PDF) ကို ဖွဲ့စည်းလိုက်ကြောင်း မေလ ၅ ရက်နေ့တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ ပြည်သူများအား လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏ ရန်မှ အကာအကွယ်ပေးရန်၊ ပြည်တွင်းစစ်ချုပ်ငြိမ်းရေးနှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးအတွက် ရှေ့ပြေးအဖြစ် PDF ကို ဖွဲ့စည်းခြင်းဖြစ်ကြောင်း NUG ၏ ကြေညာချက်တွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။

မြန်မာနိုင်ငံသားများသည် ဆက်လက်ဆန္ဒပြနေကြဆဲ ဖြစ်သော်လည်း ဆန္ဒပြပွဲများ၏ အရှိန်အပြင်းဆုံး ကာလကိုတော့ ကျော်လွန်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ စစ်တပ်ကလည်း ဤအချက်ကို ကိုင်ကာ သူတို့၏ မဟာဗျူဟာ ထွက်ပေါက်တစ်ခုဖြစ်သည့် ၂ နှစ်အတွင်း ရွေးကောက်ပွဲအသစ် ကျင်းပရေးနှင့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) ဦးဆောင်သည့် အစိုးရတစ်ရပ် ဖွဲ့စည်းရေးကို စတင်ဆောင်ရွက်နေဟန် ရှိသည်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ကလည်း အထင်ကြီးလေးစားလောက်ဖွယ် အကျိုးရလဒ်ကောင်းများ ရခဲ့သည့်နှစ်များကို ပြောင်းပြန်လှန်လိုက်သကဲ့သို့ ရုတ်တရက် ထိုးဆင်းသွားစေခဲ့သည့် ကျန်းမာရေးစနစ်၏ အခက်အခဲများကို နားလည်သိမြင်ကြောင်းနှင့် အကူအညီပေးနိုင်မည့် ဒေသတွင်းရှိ တာဝန်ရှိသူများနှင့် အခြားအဖွဲ့များကို ဆက်သွယ် ညှိနှိုင်းနေကြောင်း ပြောကြားသည်။

ဂျပန်သည် မြန်မာစစ်တပ်၏ အပြောင်းအလဲအတွက် အနောက်မူဝါဒအတိုင်း လျှောက်လှမ်းနေခြင်းထက် ပေါင်းကူးနေရာမှ ရပ်တည်ဆောင်ရွက်သင့်သည်ဟု ဂျပန်-မြန်မာ ချစ်ကြည်ရေးအသင်း (Japan-Myanmar Association) မှ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောကြားလိုက်သည်။

မြန်မာစစ်တပ်သည် ဝက်ဘ်စာမျက်နှာအချို့ကို ပိတ်ပင်ရန်နှင့် အင်တာနက်ပိတ်ဆို့ခြင်းကို ကျော်လွှားနိုင်သည့် VPN အသုံးပြုခြင်းများကို ကန့်သတ်ရန် မိုဘိုင်းအော်ပရေတာများနှင့် အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုကုမ္ပဏီများကို ညွှန်ကြားခဲ့သည်။ ထို့နောက် အင်တာနက်အသုံးပြုခွင့်ပိတ်ခြင်းကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ အသုံးပြုသူလူဦးရေ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသာ အသုံးပြုနိုင်သည့် ဖိုင်ဘာဆက်သွယ်ရေးဖြင့်သာ အသုံးပြုခွင့်ပေးခြင်းအထိ တဖြည်းဖြည်း ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်ခဲ့သည်။

NUG ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ နိုင်ငံတကာ မျက်နှာစာတွင် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် အပြိုင် အသိအမှတ်ပြုခံရရေးမှသည် ဒီမိုကရေစီကို ပြန်လည်အသက်သွင်းရေး၊ စစ်တပ်ကို မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှ ခွဲထုတ်ရေး၊ ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးအထိ ဖြစ်သည်။ NUG ကြေညာချက်တွင် PDF ကို ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တပ်မတော်၏ ရှေ့ပြေး ခြေလှမ်းအဖြစ် ဖော်ပြထားသည်။ NUG ညွှန်းဆိုသည့် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု တပ်မတော်ဆိုသည်မှာ မြန်မာ့တပ်မတော်ကို တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အုပ်စု တစ်လှေကြီးအား ပေါင်းစုမည့် လမ်းကြောင်း ဖြစ်သည်။

မြန်မာ့လေတပ်သည် လေကြောင်းထိုးစစ်များ အားလုံးနီးပါးတွင် တရုတ်လုပ် လေကြောင်း ကာကွယ်ရေးစနစ်များကို မှီခိုနေရသည်။ ရုရှားထုတ် MiG-29 ဘက်စုံသုံး တိုက်လေယာဉ်များနှင့် တိုက်ခိုက်ရေး ရဟတ်ယာဉ်များကိုလည်း အသုံးပြုသည်။ မကြာသေးမီက တိုင်းရင်းသားပြည်နယ်များရှိ အရပ်သားဧရိယာများအား တိုက်ခိုက်ရာတွင် အဆိုပါရဟတ်ယာဉ်များ အသုံးပြုခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ၊ ကုန်သွယ်ဖက်များဖြစ်သည့် အိမ်နီးချင်းအာရှနိုင်ငံများကမူ စစ်အာဏာရှင်များနှင့် လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်မှုကို ကန့်သတ်ရန် လက်ရှောင်ခဲ့ကြပြီးဖြစ်သောကြောင့် အင်အားကြီး အနောက်နိုင်ငံများ၏ အရေးယူပိတ်ဆို့မှု များသည် စစ်တပ်၏ ငွေကြေးစီးဆင်းမှုကို သက်ရောက်မှုမည်မျှကြီးမည်ကို မသိရပေ။

မကြာသေးမီကမှ ထုတ်ပြန်လိုက်သော အာဆီယံအဖွဲ့ကြီး၏ ကြေညာချက်တွင် စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ စကားအသုံးများ ပါဝင်သည်။ ယနေ့ခေတ် အဓိကအကျဆုံး ပထဝီနိုင်ငံရေး ပဋိပက္ခတွင် ရောထွေးယှက်တင် ပါဝင်နေသည့် အာရှဒေသ၏ အနေအထားကို အရိပ်အမြွက်ညွှန်ပြနေသည့် စကားလုံးများဖြစ်သည်။