ပြည်တွင်းစစ်ကြီးအတွက် ရေရှည်တည်မြဲသည့် အဖြေတစ်ရပ် မရှာနိုင်သေးသမျှ မြန်မာနိုင်ငံသည်လည်း နိုင်ငံတကာနှင့် ရင်ပေါင်တန်းနိုင်သည့်၊ ခွင့်တူညီမျှ ဝါဒဖြူစင်သည့် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံ (Developed Country) တစ်ခုအဖြစ်သို့ ချီလှမ်းနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။

ဒုက္ခသည်များအနေဖြင့် မိမိနေရပ်ကိုပြန်ရန် ဆန္ဒရှိသော်လည်း နယ်မြေဒေသ မအေးချမ်းသေးသောကြောင့် ၎င်းတို့၏ နေရပ်ပြန်ခရီးအိပ်မက်မှာ အလှမ်းဝေးနေဆဲပင်ဖြစ်သည်။
တိုက်ပွဲများရပ်တန့်မှ ဒုက္ခသည်များ နေရပ်ပြန်နိုင်မည်ဖြစ်သဖြင့် တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားနေကြသည့် တပ်တော်နှင့် အေအေ နှစ်ဖက်လက်နက်ကိုင်များအနေဖြင့် အပစ်ခတ်ရပ်စဲကာ ငြိမ်းချမ်းရေးလမ်းကြောင်း ဖော်ထုတ်နိုင်ရေးကို စစ်ဘေးရှောင်များက လိုလားနေကြသည်။

ပထဝီနိုင်ငံရေးနဲ့ ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်အတွက် အကောင်းဆုံးပင်လယ်ထွက်ပေါက်ကို ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ ရခိုင်ပြည်ဟာ စစ်အစိုးရခေတ်အလွန် ၂၀၁၀ နောက်ပိုင်းမှာ ချမ်းသာကြွယ်ဝတဲ့ နိုင်ငံကြီးအများစုက စီးပွားရေးအရ စိတ်ဝင်မှုအများဆုံးခံရတဲ့ နေရာတစ်ခုဆိုရင် မမှားပါဘူး။ အထူးသဖြင့် တရုတ်ရဲ့ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာထိန်းချုပ်ရေးမဟာဗျူဟာနဲ့ အနောက်အိန္ဒိယရဲ့ အရှေ့မျှော်မှုဝါဒနှစ်ခုကြား ထိပ်တိုက်တွေ့ဆုံမှုဆုံမှတ် ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်တဲ့အနေအထားမှာ...

ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ၏ ရွေးကောက်ပွဲလှုံ့ဆော်သံမှာ ၂၀၁၅ နှင့် မတူတော့ပေ။ ယခုတစ်ကြိမ်တွင်တော့ ‘စည်းလုံး၊ ချစ်ကြည်၊ ပြည်သစ်တည်… ANP ကို မဲ ပီးမည်’ ဟူ၍ဖြစ်ပြီး၊ ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှာဆိုလျှင် ‘အမျိုးကိုချစ် သွေးကိုစစ်၊ ရခိုင်ပီပီတာဝန်ကျေ…’ ဟု ဖြစ်ပါသည်။ ဒါကြောင့် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီအနေဖြင့် ပါတီ၏ ရပ်တည်ချက်သည် လူမျိုး၊ သွေးသားအခြေပြုမှသည်...

ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ရရှိရေးအချက်သည် တိုင်းရင်းသားများ နှစ်ပေါင်း (၇၀)ကျော် တောင်းဆိုလာသည့် ဖက်ဒရယ်အခြေခံမူထဲတွင် အရေးကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး လက်နက်ကိုင်တော်လှန်နေရခြင်း၏ အဓိက အကြောင်းအရင်းတစ်ရပ်လည်း ဖြစ်သည်။

လက်ရှိအစိုးရသည် အာဏာရပြီးနောက် မဲဆွယ်ပွဲတစ်ခုကို အစပြုသည့်အချိန်ထိ ၎င်းတို့ကြွေးကြော်ခဲ့သော ပြည်တွင်းစစ်ရပ်တန့်ရေးကိစ္စကိုလည်း ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ဲခြင်း မရှိခဲ့ပေ။ 

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ပဋိပက္ခဟာ မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးနဲ့အတူ ပေါက်ဖွားလာခဲ့တယ်လို့ဆို ရမှာပါ။ တန်းတူရေး၊ ဖယ်ဒရယ်အရေးနဲ့ တိုင်းရင်းသားဒေသများ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်နဲ့ စီမံအုပ်ချုပ်ပိုင်ခွင့် စတဲ့ ဗမာဟုတ်တဲ့ တိုင်းရင်းသားများရဲ့ နိုင်ငံရေးလိုအပ်ချက်ကို ပေးအပ်ထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

၂၀၀၈ အခြေခံဥပဒေ၏ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးပေးထားချက်များအရ တိုင်းရင်းသားဒေသများတွင် လူမှုစီးပွားဖွံဖြိုးတိုးတက်ရေး ဟူသော စဉ်းစားချက်သည် နိုင်ငံရေးပဓနအယူအဆပေါ်တွင် အခြေတည်ပြီး၊ တိုင်းရင်းသားဒေသများ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးသည် အစိုးရဖွဲ့နိုင်သည့် ပါတီကြီးများ၏ ဗဟိုအခြေပြု ဖွံဖြိုးရေးစီမံချက်များ၏ အစွန်းထွက်တန်ဖိုးတစ်ခုမျှအဖြစ်သာ...

ခြင်ထောင်ဆိုတာ ပုံမှန်အားဖြင့် လူတွေအိပ်စက်တဲ့အခါ ပိုးမွားမကျအောင် ကာကွယ်ပေးတဲ့ အသုံးဆောင်တစ်ခုဖြစ်ပေမယ့် စစ်တွေမြို့ပေါ်မှာရှိတဲ့ စစ်ဘေးဒုက္ခသည်စခန်း တစ်ခုအတွက်တော့ ခြင်ထောင်ရဲ့ဖြစ်တည်မှုဟာ သူရဲ့ဖွင့်ဆိုမှုထက် ပိုနေပါတယ်။

စစ်ရေးပဋိပက္ခများမှာ ကလေးငယ်များ၏ အနာဂတ် ပညာရေးမျှော်မှန်းချက်၊ တိုင်းပြည်၏ စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းများနှင့် ဆက်စပ်နေပြီး တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေပါက အနာဂတ်အတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာရှိသည်ဟု ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ မြန်မာအင်စတီကျုး (MIPS) မှ အမှုဆောင် ဒါရိုက်တာ ဒေါက်တာမင်းဇော်ဦးက ဆိုသည်။

လက်ရှိအစိုးရ လက်ထက်မှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ဟာ နှေးကွေးနေခဲ့တာကိုတွေ့ရပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှု၊ တပ်မတော်က ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးစဉ် သေဆုံးရမှု စတဲ့ တိုက်ပွဲကာလအတွင်း ရခိုင်လူထု အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေမှာ အစိုးရအနေနဲ့ တစ်ခွန်းတစ်လေတောင် ပါဝင်ပြောဆိုတာကို မတွေ့မိခဲ့ပါဘူး။

“ကျမကတော့ အခုနှစ်မှာ မနှစ်ကလိုမျိုး မဖြစ်စေချင်ဘူး။ လူတစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် တိုးကြတော့ ကျမတို့လို မသန်စွမ်းတယောက်အနေနဲ့ စိုးရိမ်ပါတယ်။ ကျမလဲကျသွားတော့ လူတွေက လာမထူရင်လည်း ကျမအနေနဲ့ ဘယ်လို့လုပ် ထလို့ရမှာလဲပေါ့။ အားလုံးသော မသန်စွမ်းတွေ အဆင်ပြေစေ...

နောက်တစ်ချက်က ရွေးကောက်ပွဲနှစ်ခုကို ကျော်ဖြတ်ပြီးလာတဲ့ အချိန်အထိ ရခိုင်ပါတီတွေဟာ နိုင်ငံရေးအရ လိုအပ်တဲ့လူထုကို ဦးဆောင်မဲ့ ခိုင်မာတဲ့မူဝါဒတွေနဲ့ စနစ်တစ်ကျ တည်ဆောက်ထားနိုင်တဲ့ပါတီတော့ မရှိသေးပါဘူး။ ကြုံသလို ရှေ့ဆက်နေကြတဲ့ အဆင့်နဲ့ပဲ ခရီးဆက်နေကြတယ်ဆိုတာ ကုန်ခဲ့တဲ့ဆယ်နှစ်တာကာလရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကိုကြည့်ရင် သိနိုင်ပါတယ်။

တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု အားနည်းလျှင် ဒုစရိုက်သမားများ ကြီးစိုးလာမည်ဖြစ်သည်။ ဒုစရိုက်သမားများ ကြီးစိုးလာသည်နှင့်အမျှ အဂတိလိုက်စားမှုများ၊ လာဘ်ပေးလာဘ်ယူမှုများ၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများအပြင် လူတို့၏ အကျင့်စာရိတ္တပျက်ပြားမှုများကိုလည်း မြင်တွေ့လာရပေလိမ့်မည်။

ကိုဗစ်-၁၉ မဖြစ်ပွားမီ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာပင် အာဆီယံဒေသတွင်းရှိ လူသန်းပေါင်း ၆၅၃.၉ သန်း မှ ၇၃.၅၇ သန်း (၁၁ ရာခိုင်နှုန်း) သည် ဆင်းရဲမွဲတေမှု တွင်းနက်ထဲတွင် ကျရောက်နေခဲ့ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ယခုကဲ့သို့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ ပြန်လည်စတင်လည်ပတ်နိုင်ရန် ခက်ခက်ခဲခဲ ရုန်းကန်နေရပြီး အပြည့်အဝ နာလန်ထူရန်မှာမူ အလွန်အမင်း အလှမ်းကွာဆဲအခြေအနေတွင် ...

ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် တပ်မတော်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA) တို့သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်ကုန်ခါနီးကပင် တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားလာခဲ့ရာ လက်ရှိမှာ အရပ်သားတစ်သိန်းငါးသောင်းကျော် မိမိအိုးအိမ်ကို စွန့်ခွာကာ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေကြရသည်။ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားမှု တစ်နှစ်ကျော်ကြာလာသော်လည်း တိုက်ပွဲရပ်တန့်မည့် အရိပ်အရောင်ကိုတော့ မတွေ့ရသေးပေ။ တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဖက် ပြိုင်ဆိုင်မှု အားကောင်းနေကြတုန်းပင် ဖြစ်သည်။

“သူကတစ်အိမ်လုံးကိုရှာကျွေးနေတာ နှစ်နှစ်ရှိပြီ။ မိုးတွင်းဘက်ဆိုရင် ကျောက်တော်မြို့ထဲဘက်ကိုသွားပြီး ပန်းရံ လုပ်တယ်။ နွေဘက်ဆိုရင် အုတ်ဖိုတွေမှာ ညဘက်တွေအလုပ်ဆင်းတယ်။ ငယ်ငယ်တုန်းကလည်း တတ်နိုင် သလောက်ရှာကျွေးခဲ့တာ၊ သူ့အဖေကတော့ သူတို့ငယ်ငယ်တုန်းကတော့ အတူနေတယ်၊ အတူမနေဖြစ်တာ သုံးနှစ်လောက်ရှိပြီ ”ဟု ဒေါ်မယဉ်က ပြောပြသည်။

ကလေးတွေဟာ စစ်ဘေးရှောင်အဖြစ်သို့ ရှောက်ရှိကတည်းကပင် ပညာသင်ကြားခွင့်တွေ ဆုံးရှုံးနေကြပါတယ်။ တချို့စစ်ဘေးရှောင်စခန်းတွေမှာတော့ နီးစပ်ရာစာသင်ကျောင်းတွေ၊ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွေမှာ ပညာသင်ကြားခွင့်ရရှိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ကြပေမယ့် သေနတ်သံ၊ အမြောက်သံတွေကြားကနေ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်လာကြတဲ့ ကလေးငယ်တွေအဖို့ ပညာရေးကို..

စစ်ဘေးရှောင်များသည် အိုးအိမ်ကို စွန့်ခွာထွက်ပြေးလာရခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် စားဝတ်နေရေးလည်း အခက်အခဲဖြစ်နေကြသည်။ ယင်းကြားထဲတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါလည်း ထပ်မံခြိမ်းခြောက်လာသောကြောင့် စိန်ခေါ်များစွာဖြင့် ဖြတ်သန်းနေရသည်။