ကော့ဘဇားခရိုင် မဲဆန္ဒနယ်မြေအမှတ် (၃) ၏ လွှတ်တော်အမတ်ဖြစ်သူ ၎င်းက ၂၀၂၄-၂၅ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်အတွက် အသုံးစရိတ် အဆိုပြုဆွေးနွေးရာတွင် ယခုကဲ့သို့ ပြောကြားလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးရုံးတွင် ပြုလုပ်သည့် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ၌ မေးမြန်းချက်တစ်ခုအား ဝန်ကြီးက ယခုကဲ့သို့ မှတ်ချက်ပြု ဖြေကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း ဒါကာထရီဗျူးန် သတင်းတစ်ရပ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

အူပါဇီလာရှိ ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် (၄) ကို တနင်္လာနေ့က ဝင်ရောက်စီးနင်းရာတွင် ယခုကဲ့သို့ ဖမ်းဆီးရမိခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း ရဲတပ်ရင်း ၁၅ ၏ အကြီးတန်း လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး အဘူဆာလမ်ချောင်ဒရီက ပြောကြားသည်။

ဗဟိုအစိုးရနှင့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ (EAOs) အကြား ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်များသည် တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းလျက်ရှိသည် ဆိုသော မြန်မာစစ်ကောင်စီက ထင်ယောင်ထင်မှား လုပ်ထားသည့် ဟန်ဆောင်မှုအတွက် ကုလသံတမန်ဘက်က အသက်ရှူပေါက် မပေးမိရန် လိုအပ်သည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်သည် နိဋ္ဌိတံသွားပြီဖြစ်သည်။ 

တရုတ်သည် ညီနောင်မဟာမိတ် အဖွဲ့ဝင်များအပေါ် အပြည့်အဝ သြဇာညောင်းသည်တော့ မဟုတ်ပေ။ စစ်ကောင်စီကို ညီနောင်မဟာမိတ်က ဆက်လက် ဆန့်ကျင်နေဆဲ ဖြစ်သည်ကိုကြည့်လျှင် သိနိုင်သည်။ သို့သော် ...

လုံးချာလည်နေသည့် မြန်မာ့အခြေအနေအား တရုတ်က ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများသည် နောက်ထပ် သတိပြုစရာ အချက်တစ်ရပ် ပေါ်ထွက်လာစေသည်။ မြန်မာ့အရေးတွင် တရုတ်သည် ပြည်ပနိုင်ငံများအနက် သြဇာအလွှမ်းမိုးဆုံး ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သော်လည်း ဘက်ယိမ်းဦးစားပေး ပြဿနာ (double-sided ‘principal-agent’ problem) က ဖြစ်ရပ်များအပေါ် ၎င်း၏ ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းကို ကန့်သတ်ထားသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ တကျော့ပြန် ပြည်တွင်းစစ်သည် ဘေဂျင်းအတွက် ဒွိဟပွားစရာ ဖြစ်သည်။ ရပ်ဝန်းနှင့်လမ်း စီမံကိန်း၏ တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြံအောက်ရှိ ဘီလျံပေါင်းများစွာ တန်ဖိုးရှိသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်နေသလို ချိနဲ့ပြီး မှီခိုအားကိုးရာ ရှာနေရသည့် စစ်ကောင်စီအပေါ် အခွင့်ကောင်းယူကာ စီးပွားရေးစီမံကိန်းများ အရှိန်အဟုန် မြှင့်တင်ရန် အခါကောင်းလည်း ဖြစ်နေသည်ဟု တရုတ်က ယူဆသည်။

လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများ ကျူးလွန်ရာတွင် မြန်မာစစ်ကောင်စီက လောင်စာဆီများ အသုံးပြုနေသည်ဟု ယူဆသော နိုင်ငံများအနေဖြင့် မြန်မာသို့ လေယာဉ်ဆီတင်ပို့ရောင်းချခြင်းများ မပြုလုပ်ကြရန် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက တိုက်တွန်းထားသည်။

ရုရှားနှင့် မြန်မာစစ်တပ်တို့သည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း စစ်ရေးအရ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ အကြိမ်ရေ ၅၀ ကျော် ပြုလုပ်သွားရန်ရှိသည်ဟု ရုရှား ကာကွယ်ရေးဒုတိယဝန်ကြီး အယ်လက်ဇန်ဒါဖိုမင်က ပြောကြားကြောင်း တက်စ် (TASS) ရုရှားသတင်းဌာနက ဖော်ပြသည်။

ရခိုင်ပြည်တွင် ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည့် ပဋိပက္ခအရှိန်နှင့် အေအေက ဆက်လက် ဆင်နွှဲနိုင်ခြေရှိသည့် ထိုးစစ်များသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အပေါ် ကြီးမားသည့် သက်ရောက်မှုများ ရှိလာမည်မှာ သံသယဖြစ်စရာ မလိုပေ။ သက်ရောက်မှုများသည် နယ်စပ် မြေပြင်ဧရိယာများ၌သာ မဟုတ်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေးများအပေါ်တွင်ပါ ရိုက်ခတ်လိမ့်မည်။

တာ့ခ်ခရိုင် အခြေခံပညာရေး ဝန်ဆောင်မှုရုံး အမှတ် ၂ (PESAO 2) ရဲ့ လက်အောက်မှာရှိတဲ့ ဒီလို သင်ကြားရေးစင်တာ စုစုပေါင်း ၆၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ ဒီစင်တာတွေဟာ မြန်မာကလေးငယ်တွေအတွက် အခြေချရာနေရာတစ်ခု အဖြစ် ရှိနေတာ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော် ကြာခဲ့ပါပြီ။

ပထမတစ်ကျော့ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများကို ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၅ အထိကြုံခဲ့ရသည့် စစ်အစိုးရ ကာလအတွင်း မြန်မာသည် ၎င်းအပေါ် အရေးယူမှုများ ချမှတ်ထားသည့် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်စီးပွားရေး ကျဆင်းသွားသည်နှင့်အမျှ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် စီးပွားရေး ဆက်ဆံရေးမှာ ပိုမို၍ အားကောင်းသွားခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ လတ်တလော ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ စစ်အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ထိုးစစ်တွေဟာ အနောက်အုပ်စုရဲ့ စဉ်းစားရှုမြင်ပုံကို ကြီးကြီးမားမား မပြောင်းလဲစေနိုင်သေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂကတော့ ဒီထိုးစစ်တွေဟာ ‘ပဋိပက္ခရဲ့ အလှည့်အပြောင်းတစ်ရပ်’ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ ပြောနေပါပြီ။

နောက်ဆုံးနည်းလမ်းမှာ ရှမ်းမြောက်တွင် ထပ်မံ၍ စစ်ကူဖြည့်မည့်အစား ပြတ်ပြတ်သားသားပင် ဆုတ်ခွာရန် ဖြစ်သည်။ ဤနည်းလမ်းကတော့ လူအင်အား လက်နက်အင်အား ချွေတာရေးဖက်ကကြည့်လျှင် နည်းလမ်းကျသည်။

စစ်တပ်သည် မဟာဗျူဟာပိုင်းအရ ရွေးချယ်စရာ လမ်းကြောင်း သုံးသွယ်ရှိနေသည်။ သို့သော် လက်ရှိရင်ဆိုင်နေရသည့် ပုံစံအရဆိုလျှင် အဆိုပါနည်းလမ်းများသည်လည်း တစ်ခုမျှ နှစ်လိုဖွယ်ရာ ဖြစ်မနေပေ။ လက်ရှိရင်ဆိုင်နေရသည့် အရှုံးများကိုလည်း လမ်းကြောင်းပြောင်းနိုင်ဖွယ် မရှိပေ။ 

ကွန်ဒိုမီဒီယံ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစု ဥက္ကဌ ကာမိုသစ်ဘန်ရုန်ချာတူဒန်က အဆိုပါနေရာနှစ်ခု၌ ကွန်ဒိုတိုက်ခန်း ဝယ်လိုအားသည် အထူးမြင့်တက်နေသည်ဟု ကုမ္ပဏီဘက်က ယုံကြည်ထားသည်ဟု ဆိုသည်။

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ တစ်ဒါဇင်ကျော်ထက်မနည်းဟာ နယ်စပ်ဒေသတွေမှာ အခြေစိုက်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ထဲက အများအပြားဟာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်၊ အကျိုးအမြတ် ကြီးမားလှတဲ့ သယံဇာတတွေကို ထိန်းချုပ်ခွင့် တို့အတွက် မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ မြန်မာအစိုးရကို ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ တိုက်ပွဲဝင်လာခဲ့ကြတာပါ။

အိုစမန်သည် အာဆာခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်သလို ထောက်လှမ်းရေးတပ်ဖွဲ့များ ညွှန်ကြားရေးမှူး (DGIF) အရာရှိတစ်ဦးကို သတ်ဖြတ်မှုသံသယဖြင့် အလိုရှိနေသူလည်း ဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

မြန်မာစစ်တပ်သည် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အာဏာသိမ်းခဲ့ချိန်တည်းက လက်နက်ကိုင် ခုခံတော်လှန်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီး ရှေ့မတိုးနိုင် ဖြစ်နေရသည်။ မြောက်ကိုရီးယားသည် မြန်မာစစ်တပ်ကို လက်နက်ကြီးကျည် အရင်းအမြစ်နှင့်အတူ လက်နက်ငယ် ကျည်များ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်သလို မြန်မာဘက်ကလည်း မြောက်ကိုရီးယားက အသည်းအသန် လိုအပ်နေသည့် ဆန်နှင့် အခြားသော စားနပ်ရိက္ခာများ ပေးအပ်နိုင်သည်ဟု လေ့လာသူများက ယူဆကြသည်။