မြန်မာစစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီး တစ်လအကြာမှာတော့ အေအေက TNLA ၊ MNDAA တို့နဲ့အတူ ပူးတွဲကြေညာချက်တစ်စောင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာတော့ ပြည်သူကို ဆက်ပြီးသတ်ဖြတ်နေရင် စစ်ကောင်စီကို တွန်းလှန်သွားမယ်လို့ ဖော်ပြပါရှိပါတယ်။

အေအေ ကို ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီမှာ ကချင်ပြည်နယ် လိုင်ဇာမြို့မှာ စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါတယ်။ အေအေ ရဲ့ရည်မှန်းချက်က "ဝ"ပြည်သွေးစည်းညီညွတ်ရေး တပ်မတော်နဲ့ဆင်တူတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရနယ်မြေ ထူထောင် ဖို့ပါပဲ။

စစ်ကောင်စီက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားလေးယောက်ကို ကြိုးပေးကွပ်မျက်ပြီးတဲ့နောက် အိန္ဒိယနိုင်ငံကလည်း တခြားနိုင်ငံတွေလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေ ဆိုးရွားလာနေတဲ့အပေါ် အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ပူပန်နေတယ်လို့ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

၂၀၁၈ တွင် မြန်မာသည် ရပ်ဝန်းနှင့်လမ်းစီမံကိန်း (BRI) အတွက် နားလည်မှုသဝဏ်လွာကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကာ တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြ ံ (CMEC) သည်လည်း BRI မူဘောင်အောက်တွင် အရေးပါသော စီမံကိန်းတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းစီမံကိန်းအောက်မှ လုပ်ငန်းများသည် တရုတ်ပြည် ယူနယ်ပြည်နယ် ကူမင်းမြို့ကို မန္တလေးနှင့် ဆက်သွယ်ပြီး ထိုမှတစ်ဆင့် ရန်ကုန်မှသည် ကျောက်ဖြူအထိ ချိတ်ဆက်ရန် ရည်ရွယ်ထားသည်။ ကျောက်ဖြူတွင် ဆိုင်းငံ့ထားသည့် စီမံကိန်းအများအပြားကို ပြန်လည်စတင်နေပြီဖြစ်သလို စီမံကိန်းအသစ်များ အတွက်လည်း လေ့လာမှုများ ပြုလုပ်နေပြီဖြစ်သည်။

အီးယူရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာအကြီးအကဲ Josep Borrell က “ရဲရင့်ခိုင်မာတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်” တွေလိုအပ်ကြောင်း ဇူလိုင်လမှာ အသိအမှတ်ပြုပြောကြားခဲ့ပြီး “နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းက စစ်တပ်ရဲ့စီးပွားရေးနဲ့ နိုင်ငံရေးကိစ္စတွေအပေါ် ဆက်ပြီး ဖိအားပေးဆောင်ရွက်ရမယ်လို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။ သူက “ဖိအား ဆက်ပြီးပေးနေရမယ်။ ဒါက အကျပ်အတည်းကနေ လွတ်မြောက်နိုင်စရာ လမ်းတစ်လမ်းပဲ” လို့ဆိုပါတယ်။

ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း၊ အလယ်ပိုင်းနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနဲ့နယ်စပ် ဒေသတွေအပေါ် ကြီးကြီးမားမားထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ရက္ခိုင့်တပ်တော် AA နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်အကြား ပြီးခဲ့တဲ့လပိုင်းအတွင်း တိုက်ပွဲတွေပြန်ပြီး ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့အတွက် အခြေအနေတွေက ပိုပြီးမတည်မငြိမ် ဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။ လက်ရှိ အပစ်ရပ်ထားပေမယ့် တိုက်ပွဲတွေက အချိန်မရွေးပြန်ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ရက္ခိုင့်တပ်တော်ကို ရင်ဆိုင်နိုင်စွမ်းမရှိတဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲကနေ မောင်းထုတ်ခံရနိုင်တဲ့ အနေအထားရှိနေပြီး ဒါက ပိုပြီးကျယ်ပြန့်တဲ့ ဒေသအတွက် ကြီးမားတဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ရှိလာနိုင်ပါတယ်။

စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ကာလတွေမှာတော့ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အစည်းတွေကို ရက်ရက်စက်စက် ဖိနှိပ်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာတော့ စစ်အာဏာရှင်အစိုးရဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီက ကြိုတင်ထုတ်ပြန် ကြေညာတာမျိုးမရှိဘဲ လောင်စာဆီ ထောက်ပံ့ထုတ်ပေးနေတာကို ရပ်ဆိုင်းလိုက်တဲ့အတွက် စစ်အစိုးရရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုဆန့်ကျင်တဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာရဟန်းသံဃာ ၈၀၀၀၀ နီးပါး လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခဲ့ပါတယ်။ "ရွှေဝါရောင်အရေးအခင်း" လို့ခေါ်ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံဟာ စစ်တပ်အုပ်ချုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သလို နိုင်ငံရဲ့မတည်ငြိမ်မှုကလည်း ဒေသတွင်းငြိမ်းချမ်းရေးကို မတည်မငြိမ် ဖြစ်စေလျက်ရှိပါတယ်။ မြန်မာ့စစ်အာဏာရှင်တွေဟာလည်း နျူကလီးယားလက်နက် ထုတ်လုပ်ဖို့ ရုရှားနိုင်ငံနဲ့လက်တွဲခဲ့တာ အချိန် အတော်ကြာမြင့်ခဲ့ပါပြီ။

မြန်မာနိုင်ငံဟာ စစ်တပ်အုပ်ချုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သလို နိုင်ငံရဲ့မတည်ငြိမ်မှုကလည်း ဒေသတွင်းငြိမ်းချမ်းရေးကို မတည်မငြိမ် ဖြစ်စေလျက်ရှိပါတယ်။ မြန်မာ့စစ်အာဏာရှင်တွေဟာလည်း နျူကလီးယားလက်နက် ထုတ်လုပ်ဖို့ ရုရှားနိုင်ငံနဲ့လက်တွဲခဲ့တာ အချိန် အတော်ကြာမြင့်ခဲ့ပါပြီ။

တရုတ်နဲ့အိန္ဒိယနှစ်နိုင်ငံစလုံးက ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံပေါ်မှာ ပုံရိပ်ကြီးမားကြသူတွေ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအနေနဲ့ အင်အားကြီးနှစ်နိုင်ငံနဲ့ သူ့ဆက်ဆံရေးမှာ ဟန်ချက်ညီအောင်ဆောင်ရွက်ရပါမယ်။ ဒီအချက်ကပဲ မွတ်ဆလင် ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ စိန်ခေါ်မှုကို ဒါကာက ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရာမှာ သိမ်မွေ့တဲ့ချဉ်းကပ်မှု ဖြစ်လာစေပါလိမ့်မယ်။

CMEC က ယူနန်ပြည်နယ် ကူမင်းမြို့ကနေ ကျောက်ဖြူရေနက်ဆိပ်ကမ်း အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အနောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းအထိ ဆန့်တန်းထားပြီး ကားလမ်း၊ ရထားလမ်းနဲ့ စီးပွားရေးအထူးဇုန်တွေ ပါဝင်တဲ့ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးစင်္ကြံတွေက ပတ်လည်ဝိုင်းရံထားပါလိမ့်မယ်။ ဒီစင်္ကြံရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က အငြင်းပွားမှုတွေတိုးမြှင့်နေတဲ့ တောင်တရုတ်ပင်လယ်ရဲ့ အနာဂတ်ပဋိပက္ခတွေကို ကျော်လွှားနိုင်ဖို့ဖြစ်ပြီး အမေရိကန်ရဲ့ စစ်ရေးအရဩဇာကြီးမားတဲ့ မလက္ကာရေလက်ကြားကို တခြားကျဉ်းမြောင်းတဲ့ ရေလက်ကြားနဲ့ အစားထိုးနိုင်ဖို့ပါပဲ။ ဒီကနေ့တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့တင်ပို့မှုရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ ကုန်သွယ်မှုအများစုကို အဲဒီပင်လယ်ရေကြောင်းလမ်း တလျှောက်ကနေ တင်ပို့ပေးနေပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့သောကြာက ဖနွမ်းပင်မှာစတင်ကျင်းပခဲ့တဲ့ အာဆီယံဒေသတွင်း ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွေ အနက်က အရှေ့တောင်အာရှခေါင်းဆောင်းတွေရဲ့ အစည်းအဝေးမှာ ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်ရေးနဲ့ အားကောင်းလာတဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ဖြေရှင်းဖို့စီစဉ်ထားပြီး ကျိုးကြေနေတဲ့ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးကို ထင်ဟပ်စေလိမ့်မယ်လို့ ပညာရှင်တွေက ပြောပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံအရေးမှာ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေရဲ့ ဝင်ထွက်သွားလာ ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်နိုင်မှု ရှုထောင့်က ကြည့်မယ်ဆိုရင် နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းကို စွန့်ပယ်လိုက်ခြင်းက ဆုံးရှုံးမှုတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း လူသားချင်းစာနာ ထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ ပေးအပ်ရာမှာ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေက တာဝန်ပေးထားတဲ့ အာဆီယံရဲ့ လူသားချင်းစာနာ ထောက်ထားမှု အကူအညီပေးအပ်ရေး ညှိနှိုင်းဗဟိုဌာန(AHA Centre)က မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကူအညီ အလွန်အမင်းလိုအပ်နေသူကို ထိရောက်တဲ့အကူအညီတွေ မပေးနိုင်ခဲ့ပါဘူး။ စစ်ကောင်စီက ဝင်ထွက်သွားလာခွင့်တွေကို ဆက်ပြီးကန့်သတ်ထားတဲ့အပြင် စစ်အုပ်စု ခွင့်ပြုတဲ့အုပ်စုတွေဆီကိုသာ အကူအညီတွေ ပေးအပ်ခွင့်ပြုလိမ့်မယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။

မြန်မာ့အရေးကို ကူညီဖြေရှင်းရန် အာဆီယံအဖွဲ့ကြီး၏ အားထုတ်ခဲ့မှုများသည် အောင်မြင်မှုမရှိခဲ့ကြောင်း အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများက မှတ်ချက်ပြုလိုက်သည်ဟု အေပီသတင်းတစ်ရပ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း အကြမ်းဖက်မှုများအား ရပ်တန့်ရေးအတွက် အဖွဲ့၏အားထုတ်မှုများကို တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်ရန်လည်း ဝန်ကြီးများအားလုံး သဘောတူညီခဲ့ကြသည်ဟု အေပီသတင်းတွင် ဖော်ပြသည်။

လိုအပ်ချက်အရ တရုတ်ဘက်ကို ဒီလိုခြေဦးလှည့်ခဲ့ရပေမယ့် မြန်မာဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေဟာ တရုတ်လက်နက်တွေကို စိတ်တိုင်းကျမဖြစ်ခဲ့ပါဘူး။ အထူးသဖြင့် တိုက်လေယာဉ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။

IPI ကော်မတီအဖွဲ့ဝင်များသည် ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်တွင် အချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြပြီး ၎င်းအဖွဲ့တွင် ယခုမူရင်းဆောင်းပါးရေးသူလည်း တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ အဆိုပါအဖွဲ့အနေဖြင့် မဲဆောက်တွင် ဒါဇင်နှင့်ချီသည့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီနှင့် အကြမ်းမဖက် အာဏာဖီဆန်ရေးလှုပ်ရှားမှု (CDM) မှ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ကြသည်။

အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများသည် အောက်တိုဘာလ ၂၇ ရက် ကြာသပတေးနေ့တွင် မြန်မာ့ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် ပတ်သက်၍ အထူးအစည်းအဝေးတစ်ရပ်ကို အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၌ ကျင်းပသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက်နေ့က ပြောကြားသည်။

ကမ္ဘာ့ဘဏ္ဍာရေးစောင့်ကြည့်အဖွဲ့ (Financial Action Task Force – FATF)က မြန်မာနိုင်ငံအား အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ ဘဏ္ဍာရေးကိစ္စရပ်များနှင့်ဆက်စပ်ပြီး အမည်ပျက်စာရင်းတွင် ထည့်သွင်းကြေညာလိုက်ကြောင်း Nikkei Asia သတင်းတစ်ရပ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

စစ်အာဏာသိမ်းမှုကိုဆန့်ကျင်နေကြသူတွေရဲ့ တရုတ်အစိုးရဆီဦးတည်နေတဲ့ ပြင်းပြပူလောင်နေတဲ့ဒေါသတွေကို ထည့်သွင်းတွက်ချက်မယ်ဆိုရင်တော့ ဒီတွေ့ရှိချက်က အံဩဖို့ကောင်းလောက်အောင်ကိုပဲ အရောရောအထွေးထွေးနဲ့ ကွဲလွဲမှုတွေရှိနေပါတယ်။ အမှန်တကယ်ဆိုရင်လည်း ဒီစစ်တမ်းမှာတွေ့ရမှုတွေဟာ စင်္ကာပူနိုင်ငံရဲ့ ISEAS-Yusof Ishak Institute က နှစ်စဉ်ထုတ်ဝေတဲ့ အရှေ့တောင်အာရှဒေသဆိုင်ရာ အခွင့်ထူးခံအီလစ်တွေရဲ့ သဘောထားအမြင်များဆိုင်ရာစစ်တမ်း ၂၀၂၂ ခုနှစ် တွေ့ရှိချက်တွေနဲ့ သိသိသာသာကိုပဲ ကွဲလွဲနေပါတယ်။