အသက် ၁၂ နှစ်အရွယ် စတုတ္ထတန်းကျောင်းသူလေး မခင်စိုးနွယ်(ခ)မေလတ်ချေမှာ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇွန်လ ၁၈ ရက်နေ့က ကျောင်းပိတ်ရက်(စနေနေ့)ဖြစ်သဖြင့် အမေကိုဝိုင်းကူရန် လက်စွဲတော်မုန့်ဗန်းထဲသို့ မုန့်လက်ကောက်အချပ် ၅၀ ထည့်ကာ နေ့လည် ၁၂ နာရီအချိန် နေအိမ်မှထွက်သွားခဲ့ပြီးနောက် မိသားစုထံ ပြန်မလာတော့ပေ။ ထိုနေ့က ကောင်းကင်ယံတွင်မှောင်မဲနေပြီး မိုးရေစက်များကလည်း အငြိုးအတည်းကြီးစွာ ရွာချနေသည့်အလား ထင်ရသည်။

ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)ကို လွန်ခဲ့တဲ့ (၁၂)နှစ်က ကချင်ပြည်နယ် တစ်နေရာမှာ စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး (၂၀၁၈)မှာ “ရက္ခိတလမ်းစိုင်” ဆိုတဲ့ဝေါဟာရနဲ့ လူထုကိုစတင်နှိုးဆော်ခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။ (ရက္ခိတအိမ်မက်- Arakan Dream 2020)ကို လူထုသို့စတင်မိတ်ဆက်လာခဲ့ပြီး “မုန်တိုင်းကိုဖြတ်သန်းကြ” ကြွေးကြော်သံနဲ့ အတူ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ထိုးစစ်ကို တန်ပြန်စစ်၊ ခုခံစစ်၊ ချေမှုန်းစစ်၊ တားဆီးစစ် စတဲ့ ပြိုင်ဘက်စစ်တပ်က ထင်မှတ်မထားတဲ့ဗျူဟာများစွာကို အသုံးချထားနိုင်ခဲ့တာကြောင့် အချိန်တို အတွင်းမှာ မြန်မာလူထုတစ်ရပ်လုံးက သတိထားအံ့ဩရလောက်တဲ့ ဗျူဟာတွေကိုအသုံးချ စွမ်းရည်ပြခဲ့ တာကို တွေ့ရပါတယ်။

သံသေတ္တာများ၊ အိုးခွက်ပန်းကန်များ ပြန့်ကြဲနေသည့်နေရာတစ်ဝိုက်တွင် မီးခိုးနံ့များက လွှမ်းခြုံလျက်ရှိ နေသည်။ အဆိုပါနေရာမှ အသုံးပြု၍ရနိုင်မည်ဟုယူဆသောပစ္စည်းများကို လူတစ်ချို့က ရှာဖွေရွေးထုတ်လျက် ရှိကြသည်။ လူတစ်ချို့ဆိုသည်မှာ အခြားသူများတော့မဟုတ်ပေ၊ စစ်ဘေးရှောင်ဟုခေါ်ကြသော ဒုက္ခသည် များပင်ဖြစ်သည်။

ရခိုင်လူမျိုးများထဲတွင် တောင်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဟူသော အစွဲတစ်ခုရှိနေခြင်းကို ဆရာတော်မှ ချေဖျက်နိုင်ခဲ့သည်။ ရခိုင်လူမျိုးတို့တွင် မြောက်ပိုင်းသားနှင့် တောင်ပိုင်းသားဟူ၍ ကွဲပြားမှုမရှိကြောင်းကို ဆရာတော်က သက်သေပြသည်။

လက်ရှိအချိန်မှာတော့ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီဘက်ကလည်း သူ့အုပ်ချုပ်ရေး အောင်မြင်နိုင်ရေး ကိုသာ ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်နေတာကိုတွေ့ရပြီး ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီ  (CRPH)ကတော့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများနဲ့ တွေ့ဆုံစကားပြောနေသလို တိုင်းရင်းသားများလိုလားတဲ့ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီစနစ်ဖြစ်ပေါ်လာရေးနဲ့ ၂၀၀၈ ခြေ/ဥဖျက်သိမ်း ရေးကို ဦးတည်လာတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ ဒါဟာ ဒီနိုင်ငံရဲ့အပြောင်းအလဲကို တကယ်ဦးတည် သွားစေမလားဆိုတာလည်း စိတ်ဝင်စားစရာပါ။

စစ်ဘေးရှောင်များမှာ ယခင်တိုက်ပွဲများကြောင့် အဝတ်တစ်ထည် ကိုယ်တစ်လုံးနှင့်ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်လာကြသူများဖြစ်ပြီး  ယခုတဖန် မီးလောင်သွားသည့်အတွက် စစ်ဘေးရှောင်စခန်းမှာနေရင်း လုပ်ကိုင်စုဆောင်းထားသည့် ပစ္စည်းဥစ္စာအပြင် အိမ်အသုံးအဆောင်ပစ္စည်း အားလုံးဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။

“ကျည်တွေကျတာက မိုးရွာနေသလိုပဲ။ လက်နက်ကြီးတွေကျတာတွေလည်း ငလျှင်လှုပ်သလို မြေတွေပါ တုန်ခါသွားတယ်။ ကျွန်မဘဝမှာ ဒီလိုမျိုး တစ်ခါမှမမြင်ဖူးခဲ့ဘူး” ဟု အသက် ၄၀ ကျော်အရွယ် ဒေါ်လှယဉ်ဦးက တင်းမကျေးရွာအတွင်း ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည့်အဖြစ်အပျက်များကို ပြန်ပြောင်းပြောပြသည်။

အထက်မှာဖေါ်ပြခဲ့တဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ရေး၊ ဒီမိုကရေစီအထွေထွေသပိတ်၊ ရွှေဝါရောင်တော်လှန်ရေး သံဃာ့သပိတ်ထိ ရခိုင်ပြည်နယ်ဟာ ပြည်ထောင်စုအရေးနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ လူထုဆန္ဒထုတ်ဖေါ်မှုတွေကို မြို့နယ်အားလုံးမှာ ပါဝင်တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြသလို လက်ရှိအချိန် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းယူလိုက်ခြင်းကိုလည်း တိုင်းရင်းသားလအားလုံးနီးပါးက (လူများစု) မကြိုက်ကြပါဘူး။ ပြည်ထောင်စုအရေးဟာ လူတိုင်းနဲ့သက်ဆိုင်တယ်ဆိုတဲ့ တူညီတဲ့ခံစားချက်တော့ တစ်နိုင်ငံလုံးရှိတယ်ဆိုတာ လူတိုင်းနားလည်ကြမှာပါ။

သို့သော်လည်း ဝန်ကြီးချုပ်ဦးညီပုဦးဆောင်သည့် ပြည်နယ်အစိုးရသက်တမ်း ငါးနှစ်အတွင်း လျှပ်စစ်ကဏ္ဍအတွက် ကျပ်ငွေသန်းပေါင်း တစ်သိန်းနှစ်သောင်းကျော် အသုံးပြုဆောင်ရွက်ခဲ့သည်ဟု အစိုးရ၏ စာရင်းများကဆိုသည်။ ယင်းမှာ ယခင်သမ္မတ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရလက်ထက်တွင် အသုံးပြုခဲ့သော ကျပ်သန်းပေါင်း နှစ်သောင်းခြောက်ထောင်ကျော်ထက် (၅) ဆခန့် ပိုမိုများပြားသည်ကို တွေ့ရသည်။

ကျောက်ဖြူကနေ ကူမင်းအထိ တည်ဆောက်ထားတဲ့ ပိုက်လိုင်းကနေတစ်ဆင့် တစ်နှစ်လျှင် ကုဗမီတာ ၁၂ ဘီလီယံ ပို့ဆောင်နိုင်ပါတယ်။ ပညာရှင်တွေ တွက်ချက်ခန့်မှန်းခြေအရ မြန်မာနိုင်ငံဟာ နှစ်ပေါင်းသုံးဆယ် အတွင်း သဘာဝဓာတ်ငွေ့ရောင်းချငွေနဲ့ ပိုက်လိုင်းဖြတ်သန်းခအတွက် စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၀ ဘီလီယံ ရရှိနိုင်မှာဖြစ်တယ်လို့ ခန့်မှန်းကြပါတယ်။

လေးထောင်(ခြောက်ပေ)ပတ်လည် ဓနိမိုး၊ ဝါးကြမ်းခင်းထားသည့် အခန်းငယ်၏ဝင်ပေါက်တွင် ဦးဦးထွန်းလှိုင် တစ်ယောက် ထောင်ထားသည့်ဒူးပေါ်လက်တင်ကာ အပြင်ဘက်ဆီငေးကြည့်နေပြီး အခန်းအတွင်းရှိ ၎င်း၏ အမျိုးသမီးကတော့ တစ်နှစ်သားအရွယ် သားအငယ်ကို နို့ချိုတိုက်ကျွေးလျက်ရှိနေသည်။

တပ်မတော်အနေနဲ့ ရခိုင်စစ်မြေပြင်မှာ လက်နက်အင်အား လူအင်အားတွေ တိုးမြှင့်ပြီး ဖြည့်တင်းနေတာမရှိဘူး လို့ တပ်မတော်သတင်းမှန်ပြန်ကြားရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဌ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ဒီဇင်ဘာလ ၃၀ ရက်နေ့က နေပြည်တော်မှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောဆိုထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ့်မြေပြင်အနေ အထားမှာတော့ တပ်မတော်ရေယာဉ်တွေဟာ တရက်မှာ ၅ စီးလောက်အထိ ကုလားတန်မြစ်ကြောင်း အထက်ပိုင်းကို ရိက္ခာတွေ ပို့ပေးနေတာကို တွေ့မြင်နေရတယ်လို့ ဒေသခံတွေရဲ့ ပြောကြားချက်တွေကို သတင်းတွေမှာ တွေ့နေရပြန်ပါတယ်။

၂၀၂၀ နှစ်ဆန်းပိုင်းတွင် တပ်မတော်နှင့် အေအေတို့ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားမှုမှာ ပိုမိုပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားခဲ့ကာ စစ်၏ နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ တောက်လျှောက်ဖြစ်ပွားလာခဲ့သည်။ ရခိုင်ပြည်နယ် အတွင်း လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများအား ကန့်ကွက်ရှုတ်ချခြင်း၊ တိုက်ပွဲများရပ်တန့်ရေးတို့နှင့်ပတ်သက်၍ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင်

ဝါး၏ထိပ်ဖျားပိုင်းတွင်မူ ဝိုင်ဖိုင် (Hotspot)လွှင့်ထားသော ဖုန်းတစ်လုံးကို ချိတ်ဆွဲထားသည်။ အမြင့်နေရာသို့ ရောက်ရှိသွားသည့်ဖုန်းဖြင့် အင်တာနက်လိုင်းကိုချိတ်မိစေပြီး ယင်းဖုန်းမှဝိုင်ဖိုင်ကို မြေပြင်မှဖုန်းဖြင့်ဖမ်းယူကာ အင်တာနက်သုံးစွဲကြသည်။

ငှက်ဖျားဆေးနှင့်တိုင်းရင်းဆေးများဖြင့် ကိုဗစ်ကုသနိုင်၊ ဗိုင်းရပ်စ် သည် လူဖန်တီးသည့်ဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်၊ အစိုးရထောက်ပံ့ပေးသည့် ကိုဗစ်ကုစားရေးငွေကြေးထောက်ပံ့မှု အချက်အလက်များမှားယွင်း နေခြင်း၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်ကြီးများ (တိုင်ကွန်းများ) နှင့် ဆေးဝါးကုမ္ပဏီများက အစိုးရကို ငွေကြေးနှင့် ဆေးဝါးများ ထောက်ပံ့ပေးစသည့် အကြောင်းရာများဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

အမှန်တကယ် သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရကြသူအများစုဟာ မြေမြှုပ်မိုင်းနှင့် ကျေးရွာအတွင်း လက်နက်ကြီးကျည် ကျရောက်ပေါက်ကွဲလို့ ဒါမှမဟုတ် လမ်းခရီးမှာ ပစ်ခတ်ခံရလို့ သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရခဲ့ကြရတာပါ။ နှစ်ဖက်တိုက်ပွဲကြား ညှပ်မိပြီး သေဆုံးခဲ့ကြရတာ မဟုတ်ပါဘူး။ မိမိအိမ်မှာ နေထိုင်ရင်း၊ ထင်းခွေ၊ ရေခပ်၊ ဟင်းစားရှာရင်းနဲ့ သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရခဲ့ကြရတာပါ။ ကျေးရွာတွေအတွင်း လက်နက်ကြီးကျည် ကျရောက်ပေါက်ကွဲလို့ အစုလိုက်အပြုံလိုက်သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရခဲ့ကြတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေကလည်း အများကြီးရှိခဲ့ပါတယ်။

ဖမ်းဆီးခံရသူများတွင် ပါဝင်သူတစ်ဦး၏ ဖခင်ဖြစ်သူကမူ “သူတို့ပါးစပ်ရှိသရွှေ့ ပြောချင်သလိုပြော၊ လုပ်ချင်သလို လုပ်နေတာဆိုပေမယ့် တင်းမကျေးရွာသားတွေက အမှန်တကယ်အဖမ်းခံခဲ့ရတာ။ ကျွန်တော်တို့ တရားမျှတမှု လိုချင်တယ်” ဟု တုံ့ပြန်ပြောဆိုသည်။

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ တတိယအကြိမ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲအပြီးမှာ ရွေးကောက်ပွဲ မလုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က မြို့နယ်များကို ရွေးကောက်ပွဲ ပြုလုပ်ပေးဖို့ AA ရဲ့ တောင်းဆိုချက်ကို တပ်မတော်က ကြိုဆိုလက်ခံလိုက်ပြီးတဲ့နောက် နှစ်ဘက်တိုက်ပွဲတွေ ရပ်စဲသွားခဲ့ပေမယ့် အစိုးရဘက်ကတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်ငြိမ်းချမ်းရေး၊ နေရပ်စွန့်ခွာလာသူများ နေရပ်ပြန်နိုင်ရေးကိစ္စတွေအတွက် အစိုးရရဲ့လုပ်ဆောင်နေမှုများကို ပြည်သူထံချပြတာမျိုးတော့ မတွေ့ရသေးပါဘူး။

NLD ပါတီအနေဖြင့် အဆိုပါနေရာများတွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်လျှင် ၎င်းတို့ပါတီရှုံးနိမ့်မည်ကို ကြိုတွက်ထားပြီးသား ဖြစ်သည့်အတွက်ကြောင့် ရခိုင်မြောက်ပိုင်းတွင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနိုင်ရေးအတွက် လုပ်ဆောင်တိုက်တွန်းမှု အားနည်းနေခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူ ဦးသန်းစိုးနိုင်က ဝေဖန်သည်။