ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် မြန်မာကို ပိုင်းခြားထားသည့် နတ်မြစ်တစ်ဘက်ကမ်း မြန်မာဘက်ခြမ်းတွင် တကျော့ပြန် တိုက်ပွဲများ ယခုရက်ပိုင်း ပြင်းထန်လာပြီးနောက်တွင် ဒါကာက ယခုကဲ့သို့ ကန့်ကွက်စာ ပေးပို့လိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

“စစ်ကောင်စီဟာ သူမထိန်းချုပ်နိုင်တော့တဲ့ တိုင်းပြည်ကို သူကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးသလို ဖြစ်နေပါပြီ” ဟု မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ၏ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် တွမ်အင်ဒရူးက ဆိုသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်သော အရပ်သားအစိုးရအား မြန်မာစစ်တပ်က ဖြုတ်ချကာ အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီးနောက်တွင် ရုရှားသည် မြန်မာ၏ အနီးဆုံး မိတ်ဘက်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ယနေ့ကျင်းပသည့် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးတွင် တွမ်အင်ဒရူးက ယခုကဲ့သို့ ပြောကြားလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း၌ အကြမ်းဖက်မှုများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ သက်ရောက်မှုများအပေါ် စိုးရိမ်မှုရှိကြောင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ပြောကြားလိုက်သည်။ 

“သေမင်းတမန်ကုန်သွယ်ရေး၊ မြန်မာနိုင်ငံမှ စစ်အစိုးရအား ဘဏ်များနှင့် အစိုးရများက အားပေးအားမြှောက် ပြုလုပ်နေကြပုံ” ဟူသည့် အမည်ဖြင့် အဆိုပါအစီရင်ခံစာအား ကုလသမဂ္ဂ၏ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် တွမ်အင်ဒရူးက ပြုစုကာ ဇွန်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

Bangladesh Enterprise Institute (BEI) ၏ ဥက္ကဌဖြစ်သလို သံအမတ်ဟောင်းလည်း ဖြစ်သူ M Humayun Kabir က ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် အာရက္ခတပ်တော်အကြား လက်ရှိဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ The Daily Star သတင်းဌာနကို ဖြေကြားချက်များဖြစ်သည်။ 

ကော့ဘဇားခရိုင် မဲဆန္ဒနယ်မြေအမှတ် (၃) ၏ လွှတ်တော်အမတ်ဖြစ်သူ ၎င်းက ၂၀၂၄-၂၅ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်အတွက် အသုံးစရိတ် အဆိုပြုဆွေးနွေးရာတွင် ယခုကဲ့သို့ ပြောကြားလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးရုံးတွင် ပြုလုပ်သည့် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲ၌ မေးမြန်းချက်တစ်ခုအား ဝန်ကြီးက ယခုကဲ့သို့ မှတ်ချက်ပြု ဖြေကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း ဒါကာထရီဗျူးန် သတင်းတစ်ရပ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

အူပါဇီလာရှိ ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် (၄) ကို တနင်္လာနေ့က ဝင်ရောက်စီးနင်းရာတွင် ယခုကဲ့သို့ ဖမ်းဆီးရမိခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း ရဲတပ်ရင်း ၁၅ ၏ အကြီးတန်း လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး အဘူဆာလမ်ချောင်ဒရီက ပြောကြားသည်။

ဗဟိုအစိုးရနှင့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများ (EAOs) အကြား ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်များသည် တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းလျက်ရှိသည် ဆိုသော မြန်မာစစ်ကောင်စီက ထင်ယောင်ထင်မှား လုပ်ထားသည့် ဟန်ဆောင်မှုအတွက် ကုလသံတမန်ဘက်က အသက်ရှူပေါက် မပေးမိရန် လိုအပ်သည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်သည် နိဋ္ဌိတံသွားပြီဖြစ်သည်။ 

တရုတ်သည် ညီနောင်မဟာမိတ် အဖွဲ့ဝင်များအပေါ် အပြည့်အဝ သြဇာညောင်းသည်တော့ မဟုတ်ပေ။ စစ်ကောင်စီကို ညီနောင်မဟာမိတ်က ဆက်လက် ဆန့်ကျင်နေဆဲ ဖြစ်သည်ကိုကြည့်လျှင် သိနိုင်သည်။ သို့သော် ...

လုံးချာလည်နေသည့် မြန်မာ့အခြေအနေအား တရုတ်က ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများသည် နောက်ထပ် သတိပြုစရာ အချက်တစ်ရပ် ပေါ်ထွက်လာစေသည်။ မြန်မာ့အရေးတွင် တရုတ်သည် ပြည်ပနိုင်ငံများအနက် သြဇာအလွှမ်းမိုးဆုံး ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သော်လည်း ဘက်ယိမ်းဦးစားပေး ပြဿနာ (double-sided ‘principal-agent’ problem) က ဖြစ်ရပ်များအပေါ် ၎င်း၏ ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းကို ကန့်သတ်ထားသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ တကျော့ပြန် ပြည်တွင်းစစ်သည် ဘေဂျင်းအတွက် ဒွိဟပွားစရာ ဖြစ်သည်။ ရပ်ဝန်းနှင့်လမ်း စီမံကိန်း၏ တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြံအောက်ရှိ ဘီလျံပေါင်းများစွာ တန်ဖိုးရှိသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်နေသလို ချိနဲ့ပြီး မှီခိုအားကိုးရာ ရှာနေရသည့် စစ်ကောင်စီအပေါ် အခွင့်ကောင်းယူကာ စီးပွားရေးစီမံကိန်းများ အရှိန်အဟုန် မြှင့်တင်ရန် အခါကောင်းလည်း ဖြစ်နေသည်ဟု တရုတ်က ယူဆသည်။

လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများ ကျူးလွန်ရာတွင် မြန်မာစစ်ကောင်စီက လောင်စာဆီများ အသုံးပြုနေသည်ဟု ယူဆသော နိုင်ငံများအနေဖြင့် မြန်မာသို့ လေယာဉ်ဆီတင်ပို့ရောင်းချခြင်းများ မပြုလုပ်ကြရန် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက တိုက်တွန်းထားသည်။

ရုရှားနှင့် မြန်မာစစ်တပ်တို့သည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း စစ်ရေးအရ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ အကြိမ်ရေ ၅၀ ကျော် ပြုလုပ်သွားရန်ရှိသည်ဟု ရုရှား ကာကွယ်ရေးဒုတိယဝန်ကြီး အယ်လက်ဇန်ဒါဖိုမင်က ပြောကြားကြောင်း တက်စ် (TASS) ရုရှားသတင်းဌာနက ဖော်ပြသည်။

ရခိုင်ပြည်တွင် ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည့် ပဋိပက္ခအရှိန်နှင့် အေအေက ဆက်လက် ဆင်နွှဲနိုင်ခြေရှိသည့် ထိုးစစ်များသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အပေါ် ကြီးမားသည့် သက်ရောက်မှုများ ရှိလာမည်မှာ သံသယဖြစ်စရာ မလိုပေ။ သက်ရောက်မှုများသည် နယ်စပ် မြေပြင်ဧရိယာများ၌သာ မဟုတ်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရေးများအပေါ်တွင်ပါ ရိုက်ခတ်လိမ့်မည်။

တာ့ခ်ခရိုင် အခြေခံပညာရေး ဝန်ဆောင်မှုရုံး အမှတ် ၂ (PESAO 2) ရဲ့ လက်အောက်မှာရှိတဲ့ ဒီလို သင်ကြားရေးစင်တာ စုစုပေါင်း ၆၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ ဒီစင်တာတွေဟာ မြန်မာကလေးငယ်တွေအတွက် အခြေချရာနေရာတစ်ခု အဖြစ် ရှိနေတာ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကျော် ကြာခဲ့ပါပြီ။

ပထမတစ်ကျော့ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများကို ၁၉၈၈ မှ ၂၀၁၅ အထိကြုံခဲ့ရသည့် စစ်အစိုးရ ကာလအတွင်း မြန်မာသည် ၎င်းအပေါ် အရေးယူမှုများ ချမှတ်ထားသည့် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်စီးပွားရေး ကျဆင်းသွားသည်နှင့်အမျှ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် စီးပွားရေး ဆက်ဆံရေးမှာ ပိုမို၍ အားကောင်းသွားခဲ့သည်။